1374 – Dobra Tołkiny (Gut Tolksdorf) otrzymują prawo chełmińskie. Dwór rycerski w czasach zakonnych miał wyraźnie większe fortyfikacje i otoczony był fosą. [odkryłem akt lokacji Tołkin/Tolksdorfu z 1374 - tutaj]
Przełom XIV i XV w. – budowa ceglanego gotyckiego kościoła o funkcjach obronnych
1419, 1440 – pierwsze pisemne wzmianki o wsi Tołkiny w dokumentach Zakonu Niemieckiego (zapis Tolksdorf – 1419 i Tolkynen – 1440, czyli *Tołkiny? – piszę o tym tutaj); może to świadczyć o mieszanej niemiecko-polskiej populacji wsi (Tolksdorf to forma niemiecka, *Tołkin to możliwa forma polska)
1650 – budowa nowego zamku w stylu barokowym przez brandenburskiego mistrza Georga Müllera
XVII w. – członkowie rodziny zu Eulenburg siedzą na Tolksdorfie, a pod koniec tego stulecia właścicielami stają się państwo von der Groeben. Następnie właścicielem jest podpułkownik Du Rosey
1772 – dobra kupuje Antoinette Wilhelmine von Bonin (zm. 1782) i w tym samym roku bierze za męża Philipa Carla Ludwiga von Borcke aus Regenwalde na Pomorzu i w rękach tej rodziny Tolksdorf pozostaje aż do końca niemieckich czasów. Ostatnią z nich jest Maria Agnes zu Dohna, z domu von Borcke, żona ostatniego właściciela. W potrójnej bramie dworskiej znajduje się do dziś herb rodu von Borcke z roku 1676, który pochodzi prawdopodobnie z heraldyki pomorskiego
Regenwalde.
1818 – wieś składa się w sumie 23 budynków mieszkalnych. Dodatkowo były tam dwa domy leśne i zabudowania folwarku.
1827-1828 – późnoklasycystyczna przebudowa i rozbudowa zamku
1867 – połączenie kolejowe Wschodniopruskiej Kolei Południowej (Ostpreußischen Südbahn) przechodzi przez Tolksdorf
I wojna światowa – pałac nie został naruszony przez wojska rosyjskie; podobno dlatego, że w jego holu znajdował się portret konny cara Mikołaja I, który w swoim czasie był dowódcą pruskiego 6. Regimentu Kirasjerów
okres międzywojenny – za czasów Heinricha hr. zu Dohna majątek był jednym z najlepszych ośrodków hodowli konia w całych Prusach Wschodnich.
1944-1945 – pod koniec wojny Tolksdorf zostaje uznany za twierdzę i broniony jest przez ok. 60 żołnierzy Volkssturmu pod dowództwem pewnego kapitana. Byli oni uzbrojeni w karabiny i granatniki. Zamek nie przetrwał wojny, zachowała się tylko część XVI-wiecznych piwnic.
ok. 1945 – Tolksdorf zostaje przemianowany na Tołkiny
1970 – w Tołkinach było przedszkole, 8-letnia szkoła podstawowa, szkoła rolnicza, a także oddział biblioteki
1973 – Tołkiny stają się osadą w gminie Korsze, do której należy też osada Starynia
Połączone dobra (Güter) Tolksdorf, Plötnick i Groß Altendorf zajmowały powierzchnię 2138 ha. Sam Tolksdorf miał 872 ha, w tym 489 ha gruntów ornych, 27 ha łąk, 37 ha pastwisk i 297 hektarów lasów i wód. Gleby nadawały się przy dobrym gospodarowaniu do uprawy ziemniaków i rzepy. Jedną z najważniejszych dziedzin gospodarki w Tolksdorfie była hodowla koni trakeńskich (rasa staropruska), a także bydła i świń. W stadninie żyło 300 koni, 30 klaczy gorącokrwistych i jeden ogier oraz 20 klaczy do ciężkich prac polowych. Było tam też 650 sztuk bydła z 9 bykami wpisanymi do księgi zarodowej Prus Wschodnich. Hodowla obejmowała też 850 tuczników i 670 owiec. W folwarku pracowało 130 robotników rolnych, a 20 mężczyzn było pracownikami sezonowymi. Po wojnie folwark zamieniono w PGR.
 |
| Hrabia Zu Dohna z koniem ze swojej stadniny |
Ostatnim właścicielem dóbr był Heinrich hr. zu Dohna, urodzony 15 października 1882 w Waldenburg–Capustigall pod Królewcem, który został stracony jako uczestnik ruchu oporu przeciw Hitlerowi 14 września 1944 w Berlinie–Plötzensee. W chwili wybuchu II wojny światowej był szefem sztabu na odcinku środkowym, a następnie szefem korpusów we Francji, Norwegii i Finlandii. Generałem i wiceszefem Generalnego Dowództwa w Gdańsku został w 1943. Spiskowcy przewidywali go na Nadprezydenta Prus Wschodnich. Domagała się tego Marion hrabina Dönhoff.
Jego żona była Maria-Agnes zu Dohna-Schlobitten, z domu von Borcke (1895–1983). Była ona dziedziczką Tolksdorfu i została aresztowana wraz z mężem 21 lipca 1944, ale przeżyła obóz koncentracyjny Ravensbrück.
Zabytkowy kościół tołkiński zbudowano pod koniec XIV w. Być może nosił pierwotnie wezwanie Trójcy Świętej. Wieża jest częściowo, a nawa w całości zbudowana z kamienia polnego. Zakrystię dobudowano w 1400 roku od strony północnej; ma sklepienie kolebkowe.
Na drzwiach w średniowiecznym portalu wisiała średniowieczna kołatka z zamkiem. Wieża została zbudowana w XV wieku. Budowę zakończono około 1500, a w górnej części cegły wymieniono w XIX w.
Wnętrze pokryte płaskim drewnianym stropem.
Ciekawostki:
– Ołtarz pochodzi z roku 1604 i 1607, drewniane rzeźby pochodzą sprzed reformacji
– Obrazy na skrzydłach relikwiarza namalowali Valentinus Helenendorf i Gregorius
– na tylnej ścianie ołtarza jest napis: Michel Grossmann 1675, a uwaga ta odnosi się do odnowy
– ławki pochodzą prawdopodobnie jeszcze z XVII w., a także z 1560
– na ścianie kościoła umieszczono pamiątkową tablicę dla Heinrich hrabiego zu Dohna (15.10.1882 – 14.9.1944), ufundowaną przez jego dzieci i społeczność, a odsłonił ją Edmund Piszcz, arcybiskup warmiński w lipcu 1994
– w kruchcie znajduje się granitowa chrzcielnica z XV w.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz