Peter Tolkynen (ok. 1440)

Rycerze walczący w Wojnie Trzynastoletniej po stronie króla Polski (wg Jana Matejki)

Wg wszelkich dostępnych źródeł historycznych i językowych najstarsza znana nam forma nazwy Tołkin to Tolkynen. Nazwa ta występuje jako nazwisko knechta Piotra Tolkynen z Powierszy

W źródłach występuje jako Peter Tolkynen von Powarschen, jest synem Bertholda Tolka von Powarschen und von Loseinen (? – 1424, rycerz/ritter, wasal komtura Bałgi, syn Matthiasa Tolk von Markelingerode w Harzu w Saksonii), który razem z kompanem, rycerzem Filipem z Bezled (Philips von Bezleyden) dołącza do Związku Pruskiego w 1440. Piotr był pierwotnie panem na majątku Kolwiny (Kolbinen), a w 1440 siedzi na Powierszach, które przejął zapewne po bracie Janie (Hans v. Prock). Piotr oprócz swojej aktywności politycznej w Związku Pruskim, znany jest też z walki przeciw Husytom.

Udało mi się dotrzeć do brzmienia oryginalnych dokumentów z tą nazwą – występuje tam ona jako Tolkynen i Tolkyne – ale trzeba dodać, że jest tam nazwiskiem, nie nazwą posiadłości. Zakłada się jednak, że jest to nazwisko od nazwy miejscowości. Przedstawiam skany odpowiednich stron z książki Acten der Ständetage Preussens unter der Herrschaft des Deutschen Ordens. Bd. 2, (Die Jahre 1436-1446), które są aktem dołączenia do Związku Pruskiego (wg niemieckich źródeł istnieje oryginał tego dokumentu i moim celem jest go znaleźć, a następnie przedstawić Wam odręczny zapis słowa Tolkynen):

str. 180, nr 120, 5 maja 1440:

»Wir Philips von Beyseleden und Peter Tolkynen knechte des Balgesschen gebietes (...)«

str. 215, nr 148, 24 czerwca 1440:

»Philips von Beyzeleiden, Peter Tolkyne von erer eigenen persone aus dem Ballgischen gebytte (...)«

Przy okazji warto zauważyć, że w tym czasie (poł. XV w.) kształtowała się już nowa ortografia niemiecka. Słowo gebytt 'okręg' ma tu też formę gebiet, co świadczy o tym, że słowo Tolkyne można by też zapisać *Tolkiene, a stąd już blisko do form typu Tolkien z XVI w. i okolic Królewca.

A tak wyglądał majątek Powiersze (niem. Powarschen, dziś blisko granicy z Okregiem Kaliningradzkim):