The Tolkiens and Labiau, East Prussia

»Nie mamy niestety żadnych pełniejszych danych liczbowych obrazujących wielkość wolumenu handlowego Gdańska z Kownem i innymi ośrodkami litewskimi. Nieco pełniejsze zestawienie pochodzi dopiero z 1473 r. (wykazy cła w Labiawie). Potwierdza ona górującą rolę soli w eksporcie gdańskim (1806 łasztów) obok sukna i śledzi. Natomiast wśród towarów litewskich główne miejsce nadal zajmuje drewno z wańczosem na czele, następnie popiół i wosk obok lnu i konopi oraz futer. W dalszym ciągu brak w eksporcie z Litwy zboża, które nie było w ogóle dostarczane stamtąd do Gdańska.«

Historia Gdańska, tom 1 do roku 1454,
pod red. Edmunda Cieślaka, Gdańsk 1985, str. 517

Jest ostatnie popołudnie roku 2016. Czas na małe podsumowanie i wysunięcie bardziej skonkretyzowanej hipotezy roboczej dotyczącej pochodzenia Tolkienów. Kolejną część naszego cyklu #TolkienAncestry poświęcam Labiawie (niem. Labiau, dziś ros. Polessk). Dlaczego? Dlatego, że Labiawa i jej Tolkien z XV w. wydają się być doskonałym kandydatami na "brakujące ogniwo" miedzy Tolkienami z Prus Wschodnich, z rycerską rodziną drobnych wolnych właścicieli – niem. frei klein – a odkrytymi przeze mnie kuśnierzami z Szerokiego Kwartału w Gdańsku w końcu XVIII w. (starszy cechu kuśnierzy, Michael Tolkien c. 1677 – c. 1765), od których najprawdopodobniej wywodził się Christian Tolkien i jego dwaj synowie, emigranci w Londynie: kuśnierz Daniel Gottlieb Tolkien i Johann (John) Benjamin Tolkien. Zwróćcie uwagę, że w tym tekście podkreślam wszelkie nawiązania do futer i kuśnierstwa, bo myślę, że to była rzeczywista specjalność wschodniopruskich i zachodniopruskich (gdańskich) Tolkienów co najmniej od XVII w. aż po koniec wieku XVIII.

Dobra rycerskie Legitten w pow. labiawskim
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego

Jak pisałem we wcześniejszym tekście rycerska herbowa rodzina Tolkynów (w XVI-wiecznej pisowni – Tolkienów) pod koniec XV w. miała też posiadłości na północ od Królewca, w rejonie Labiawy właśnie – Matthias Tolk jest w 1475 właścicielem dóbr Legitten w okręgu Labiawy. W spisie "Podatku przeciw Turkom" z 1540 jest mowa o tych samych dobrach labiawskich w Legitten, o wolnym małym właścicielu, Tewesie Tolkinie. Tewes to oczywiście zdrobnienie imienia Matthias. Zobaczmy może, jak wygląda genealogia tej głównej linii Tolków/Tolkynów/Tolkienów:

Matthias Tolck von Markelingerode
(? – 1379)
pan na Tolko i Kiersitach

|

Matthias Tolk
(wzmiankowany w dokumentach: 1379, 1384, 1390, 1400, 1404)
pan na Tolko, Spytajnach, Ardapach, Rodnowie
w 1391 zasiada w sądzie ziemskim w Brandenburgu (dziś. Uszakowo)

|

Matthias Tolk (Matz Tolkynen)

(? – 1490)

pan na Tolko, Kromiarkach i "Plecknick"

rycerz komornictwa Bartoszyce (niem. Bartenstein)

1456, kapitan w Sępopolu (niem. Schippenbeil)

wpierw po stronie krzyżackiej, potem po polskiej 

pan na Legitten w okręgu Labiawa – 1475

|

Matthias (Tewes) Tolkin

mały wolny w Legitten – 1540

↓
liczni Tolkienowie ze wsi w parafii
Groß Legitten i Schönwalde w Sambii
↓

Tolkienowie z Szerokiego Kwartału w Gdańsku
(kuśnierze)

↓

Daniel Gottlieb Tolkien & Johann Benjamin Tolkien
↓

J.R.R. Tolkien

____________________

O Legitten pisałem już tutaj, a o samej Labiawie nad rzeką Dejmą możecie przeczytać tutaj, tuta, tutaj i tutaj. Jest też świetny opis Labiawy w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego, Tom V (Kutowa Wola – Malczyce) z 1884 r.

Kościół w Groß Legitten, gdzie w XVI–XVIII chrzczono Tolkienów