czwartek, 4 stycznia 2018

Herrnhucki trop

Herrnhuci według Daniela Chodowieckiego
Pisałem już o herrnhuckim (herrnhuci to odnowiona w XVIII w. Wspólnota Braterska Braci Morawskich) tropie w życiu Daniela Gottlieba i Johanna Benjamina Tolkienów (patrz tutaj). Wyśledziłem, że już w latach 50. XVIII w. pojawili się w Gdańsku herrnhuci, że od lat 70. XVIII tworzyli gdańską gminę i wysyłali emisariuszy do Herrnhut na Łużycach, i że być może "Londyńscy Bracia" byli pod ich wpływem, bo po przybyciu do Londynu od razu związali się z ruchem wczesnometodystycznym (dla którego impulsem było odnowienie Wspólnoty Braterskiej w świecie niemieckojęzycznym).

Teraz znajduję kolejne tropy i odkrywam ciekawą zapomnianą historię. 

Pisałem też już o panu Johannie Gottfriedzie Ehwaldzie (Ehwalt lub Ehwald), który urodził się w 1717 w Elblągu, a zmarł w 1786 w Gdańsku i był proboszczem kościoła Zbawiciela na Zaroślaku, a w samym gdańsku pełnił też inne zaszczytne funkcje. Był orientalistą, absolwentem teologii na uniwersytecie w Jenie. Od 1742 roku uczył w Gdańsku prywatnie języków orientalnych, a od 1745 był rektorem szkoły św. Jana (blisko domu Michaela Tolkiena). Od 1761 do śmierci był diakonem kościoła Zbawiciela na Zaroślaku. Poza orientalistyką zajmował się naukowo greką i historią religii. Publikował teksty naukowe, m.in. w „Theologische Bibliothek” i w gdańskim tygodniku „Der Teutsche Diogenes”. Wspólnie z rektorem szkoły mariackiej, Bernhardem Ludolphem Kemną pracował nad reformą gdańskiego szkolnictwa, którą chciało wprowadzić miejskie  Kolegium Szkolne. Przygotowali wytyczne programu nauczania i nową organizację szkolnictwa, według której gdańskie szkoły parafialne miały mieć jednolity program nauczania, taką samą metodę dydaktyczną i siatkę przedmiotów lekcyjnych. Reforma, za sprawą Rady Miejskiej, weszła w życie tylko częściowo (źródło: Gedanopedia). Wśród książek, które pozostawił po sobie Ehwald jest jedna szczególnie ciekawa, bo ukazuje jego zainteresowanie nauczaniem Braci Morawskich i możliwością pojednania tego nauczania z wyznawanym przez Ehwalda luteranizmem. Chodzi o pracę z 1756 pt. Die Alte und Neue Lehre der Böhmischen und Mährischen Brüder: wie solche von den Aeltesten der Brüdergemeinde von dem Johann Huß, Johann Gyrck, Johann Amos Comenius, Andreas Macher und Johann Gottlieb Elsner, in unterschiedenen Lehrbüchern böhmisch, lateinisch und... (patrz Google Books). Wedle pewnej XVIII-wiecznej recenzji mistrz Ehwald "podjął godną pochwały decyzję zbierając tu dokumenty na temat Braci Morawskich, aby poczynić świadomy osąd, czy wspólnota może być nazwana reformacyjną (...)".


Gdy w styczniu 1748 Michael i Euphrosina Tolkienowie chrzcili swoją trzecią córkę, Dorotheę Constantię, jej chrzestnym został właśnie rektor Johann Gottfried Ehwald. Gdy w Zaroślaku urodził się  w 1768 syn Ehwalda, Samuel Gotthilf, jego matką chrzestną została Euphrosina Tolkien, żona mistrza kuśnierskiego, Michaela Tolkiena (AP Gd 358,24, s. 435). Można powiedzieć, że rodziny były w pewnych relacjach. I być może zainteresowania herrnhuckie Johanna Gottfrieda Ehwalda ożywiły religijnie naszych "Londyńskich Braci" tak, że związali się oni z podobnym XVIII-wiecznym ruchem religijnym na Wyspach – z powstającymi wtedy metodystami?

Unitas Fratrum czyli Wspólnota Braterska w XVIII-wiecznym Londynie

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz