Pod koniec XVII wieku w Mieście nad Motławą i w Amsterdamie wydano niezwykłą książkę o Gdańsku, której autorem był archiwista miejski, Reinhold Curicke. Jej tytuł to Der Stadt Dantzigk historische Beschreibung
('Opis historii miasta Gdańska'). Była to praca w czterech tomach, ówcześnie najobszerniejsze opracowanie
historii Gdańska. Kontrowersyjna książka (z powodu krytycznych uwag pod adresem luteran gdańskich, pozytywnych zaś pod adresem kalwinów) wydana została dopiero po śmierci Curickiego w roku 1687 staraniem syna Georga Reinholda (zm.
25 XII 1708) i z rysunkami budowniczego miejskiego Petera Willera. Rysunki Willera są bezcenne. A jeden z nich to najdawniejsze znane wyobrażenie Petershagen (Zaroślaka) – patrz obok.
Peter Willer to postać niezwykle ciekawa. Żył w XVII wieku i zmarł przed 1700. Był budowniczym i malarzem. Projektował dla króla Jana
Kazimierza i królowej Marii Ludwiki. W 1655 roku współpracował z
Jakubem van Kampen przy budowie ratusza w Amsterdamie (sic!). Od 1661 roku był
architektem miejskim Gdańska, gdzie zaprojektował między innym szczyt
wieży w kościele św. Brygidy oraz kościół Zbawiciela (St Salvator – o tak, kościół gdańskich Tolkienów!). Jest autorem
ilustracji i planów w księdze Reinholda Curicke (o której mowa wyżej).
W książce znajdujemy grafikę, którą opisano jako "Petershagen St Salvator Kirche", choć na rysunku widzimy raczej Szpital św. Gertrudy i kaplicę św. Gertrudy (na terenie szpitala), która zapewne w czasie budowy kościoła (budowę widać chyba w głębi grafiki po prawej) pełniła po prostu funkcję zburzonego wcześniej na Zaroślaku Zewnętrznym zboru Zbawiciela. Oto Szpital i Kaplica św. Gertrudy z tego samego czasu z innej perspektywy (od strony Biskupiej Górki i Zaroślaka):
 |
| Nicholas Jansz Visscher (1643) |
Widać tę samą sygnaturkę kaplicy, barokowe szczyty, otoczony parkanem teren, na którym bielą się płótna (takie miejsce w Gdańsku nazywano Bleiche) i inne cechy zespołu budowli (warto by się kiedyś pokusić o rekonstrukcję całego zespołu św. Gertrudy). Przyjrzyjmy się bliżej grafice Willera:
W tle widać Petershagen z końca XVII wieku. Wydaje mi się, że można tam wyróżnić następujące budowle na Zaroślaku w tej przed-Tolkienowej epoce:
 |
| Omawiane obiekty na mapie Gdańska z 1807 roku |
I teraz ten kapitalny moment! Czyżbym znalazł dom, który od 1725 należał do Ephraima Bergholtza, a potem do zięcia Ephraima, ogniomistrza i fajerwerkarza z Prus, Christiana Tolkiena? Czy to dom, gdzie w 1752 urodził się prapradziadek Profesora? Zobaczmy szczegóły:
I porównajmy z mapą Buhsego:
 |
| Zestawienie planów i rekonstrukcja domu – J. W. |
Prezentuje nam się dom o szerokości ok. 5 m i długości 13 m (wg Buhsego) z gankiem (w typie przedproża gdańskiego) wychodzącym na Wał Miejski, spod którego wybiega rynsztok. Na przedproże prowadzą jakieś 3 stopnie, otaczają go jakby dwie niskie komórki (albo wejścia do piwnicy), od zachodu przylega do niego ogród. Dom ma szczyt skierowany na południe (ku Wałowi), kalenicę biegnącą z północy na południe. Jeżeli dom z rysunku Willera to ten sam dom, to dom jest jednopiętrowy, ma co najmniej 5 osi okien od wschodu, posiada też barokowe okno mansardowe i długi komin na wschodniej płaszczyźnie dachu! Jest prawdopodobnie otynkowany i przypomina inny dom z Zaroślaka, który zbudowano zapewne w tym samym czasie (chodzi o dom w centrum grafiki z wysokim i stromym dachem):
Czyżby zatem poszukiwania domu Tolkienów znalazły szczęśliwy finał?
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz