Niezwykłe wileńskie balticum

Petras Repšys (ur. 1940) to jeden z moich ulubionych litewskich artystów. W latach 1960-1967 studiował grafikę w Wileńskim Instytucie Sztuki. Zajmuje się medalierstwem, grafiką książkową, tworzy ekslibrisy, malarstwo sztalugowe, freski i jest rzeźbiarzem. Projektował fasadę i wnętrze księgarni wileńskiej "Versmė", ale przede wszystkim jest twórcą fresków "Pory roku" w westybulu Ośrodka Studiów Litewskich Uniwersytetu Wileńskiego (1974–1984). Polecam wam to miejsce! W czasie wizyty w Wilnie odwiedźcie gmachy pięknego Uniwersytetu Wileńskiego i zarezerwujcie sobie czas, żeby zatrzymać się w tej prawdziwej świątyni bałtystyki i bałtyzmu.

Chcę zwrócić waszą uwagę na płytę upamiętniającą wymarłe plemiona Bałtów, którą Repšys wykonał w 1994. Artysta wykonał ten pomnik galwanotechniką, z mosiądzu, na podstawie granitowej. Ma ona pokaźne rozmiary 117 x 56.6 x 5,5 cm. Ustawiono ją na podłodze, na wprost największego z witraży westybulu, pod sklepieniami ozdobionymi niezwykłymi freskami o tematyce mitologiczno-folklorystycznej. Pomnik wyobraża leżącą na wznak kobietę, trzymającą w ramionach małego synka z rozłożonymi ramionkami. Postaci mają przypominać ciała zmarłych odnajdywane na bałtyjskich stanowiskach archeologicznych, ale moim zdaniem (w duchu inklingowskim) postaci przywodzą na myśl motywy mitologiczne i religijne Matki i Syna... Dla mnie to taka pogańska (czy przedchrześcijańska) Matka z Dzieciątkiem. Wokół obu postaci widzimy przedmioty odnajdywane w grobach Bałtów: na prawo z grobów kobiecych, na lewo z grobów męskich. Głowy obu postaci są zwrócone na wschód - jak na stanowiskach archeologicznych na terenach bałtyjskich.

Najciekawsze dla mnie są słowa w języku staropruskim (ang. Old Prussian), które otaczają obie postaci. Są to nazwy ziem Bałtów, nazwy plemion, osób, hydronimy i toponimy.

___________________________

Źródło: The Seasons by Petras Repšys, Vilnius University Press, Vilnius 2016

 

Matka Bałtów w westybulu OSLUW

Pozwoliłem sobie wypisać nazwy z ziem, które interesują mnie w związku z badaniami #TolkienAncestry. Widać nazwy Jaćwieży (1), Natangii (2) i Sambii (3), imiona bohaterów, wodzów, rzek i wiosek. Są nawet dwie nazwy kojarzące się z dziejami Tolkienów w Prusach: Vaigava czyli Wogau w Natangii - majątek najdawniejszych znanych Tolkienów (patrz "Tulkin zu Wogau..."). Znajomo brzmi także imię Toleikis.

Fot. R. Derdziński

(1) Jotva, Suduva, Dainava

Skomantas, Skurda, Šiurpa,
Mandunas, Muntiginas,
Ankodas, Gedetas, Jundilas,
Kantigirdas, Pakema, Lukas,
Kimenava (?), Meta, Meruniske,
Kresmena, Kirsna, Toleikis,
Preiviskiai, Zilyna, Azagis,
Berznykas, Leipalingis,
Preisingis, Zapsỹs, Sirvas,
Šiurpilis, Selmentas,
Stabingis, Zervynos,
Stegutas, Zervynas

(2) Notanga

Herkus Mantas, Jostautas,
Kintutis, Mantutis, Mėrūnas, Naleikis, Normanas, Romeika, Survila, Kirsnape, Vaigava,
Laumėgarbis, Mergapilis, Pausėlaukis, Pokarvis, Raudalaukis, Stabalaukis

(3) Semba

Bareika, Bytautas, Eikintas, Bitvydas, Gailenis, Kveibutas, Kerstautas, Kantutis,
Insutis, Nalubas, Nartautas, Sklodas, Tautivilas, Vaidotas, Glandas, Rudava,
Tvanksta, Ilgapelke, Kaimalaukis, Kaukaliskis, Preigara, Pabeciai, Beta, Gailagarbis,
Palvenykai, Preitilte, Medenava, Stas Likuts Cathechismus prūsiskai prastans
predickerins no tautan, Stas subs en prūsiskan tautan laikuts wirst. 

Oczywiście ostatnie zdania pochodzą z przełożonego na staropruski luterańskiego katechizmu z XVI-wiecznej Sambii...

Nieustająco zachwyca mnie to dzieło sztuki i upamiętnienie naszych bałtyjskich przodków. Mam nadzieję, że z waszą pomocą uda mi się powiązać wszystkie powyższe nazwy z osobami, rzekami, miejscowościami.

Fot. R. Derdziński