mhrask – język, który stworzyłem dla Netflixa

Nas’ e łrynag hy Szimła, boru grete e dad hy mhrega.
Nas’ bruzdraw hy Mhor e plask hy nas’ kalsu u łe słusz ła y.
U burda wa szysz ła łe… Gru nas’ harka wa szsza ła kap…
Burda wsze nasa Mhor…

(fragment dialogów w języku mhrask)

 

27 października 2021 na Netflixie ma swoją premierę polski film (niektórzy mówią - slasher*) pod znamiennym tytułem W lesie dziś nie zaśnie nikt 2 (zwiastun - w 00:01:17 usłyszeć można język mhrask). Slasher to film specyficzny oczywiście. Obejrzycie go (jeśli dacie radę) na własną odpowiedzialność. Żeby nie było 😆. Ale grają w nim ulubieni polscy aktorzy, jest w nim dużo humoru i przewrotności. Jest to moim zdaniem film, który poza dreszczem daje też trochę do myślenia: o tym, jak łatwo zmienić nam perspektywę postrzegania. Atmosferę buduje w nim świetna muzyka Jimka (Radzimira Dębskiego). Jest to też pierwszy polski film fabularny, do którego stworzono całkowicie oryginalny, pełny, dopasowany do postaci i fabuły język. Jak Avatar, Gra o Tron, Star Trek czy teraz filmowa Diuna. O stworzenie języka twórcy filmu poprosili... mnie.

Pierwsza strona listy dialogowej w mhrasku,
którą przygotowałem dla filmu

Do współtworzenia tej dużej polskiej produkcji Netfilxa zostałem zaproszony ubiegłej zimy. W środku pandemii, w lutym tego roku spotkaliśmy się online z twórcami filmu - producentką kreatywną tego filmu oraz scenarzystką Mirellą Zaradkiewicz (Zacisze, W lesie dziś nie zaśnie nikt) oraz reżyserem Bartoszem Kowalskim (Plac zabaw, Moja wola, W lesie dziś nie zaśnie nikt), żeby omówić projekt, zastanowić się nad specyfiką filmowego conlangu i określić ramy czasowe tworzenia listy dialogowej. Jako Galadhorn jestem dość znany w Polsce jako spec od języków Tolkiena (moje własne przekłady na quenya, sindarin itd. znajdziecie na autorskiej stronie Gwaith-i-Phethdain), byłem też twórcą języka dodarin, stworzonego dla piosenkarki Dody (płyta 7 pokus głównych). Ostatnio współpracowałem językowo z twórcami filmowego Władcy Pierścieni i Hobbita oraz twórcami Project Northmoor (zobacz tutaj). I bardzo jestem zadowolony, że tym razem stanąłem przed naprawdę dużym wyzwaniem. Już w marcu język był gotowy, sceny przetłumaczone oraz nagrane specjalne pliki dźwiękowe, które były wskazówką dla aktorów: Julii Wieniawy oraz Mateusza Więcławka. Oboje wywiązali się z zadania aktorskiego znakomicie. Zresztą ocenicie sami. Bardzo podobały mi się SMS-y od producentki i scenarzystki, Mirelli, gdy prosiła mnie w czasie zdjęć o różne słówka, zwroty i zdania w mhrasku (na przykład: "Galadhornie, jak powiedzieć CISZA?" - odpowiedź: "Jeżeli tak, jak gdy przykładasz palec do ust upominając kolegę to: Taaaaach!).

Tak wygląda fragment scenariusza filmu z dialogami w języku mhrask. Każde słowo jest przemyślane, ma swoją etymologię, miejsce w zdaniu, wymowę...

Stworzony przeze mnie język nazywa się mhrask (dosł. 'mów!'). Tytuł filmu Netflixa w mhrasku brzmi: Zumhorro mruk bał a'hra dun, czyli 'W-lesie [= tutaj] tej-nocy nie zaśnie nikt'. Język filmowych mutantów tworzony był późnymi wieczorami, żeby nabrał odpowiedniego klimatu. Gasiłem światło, siadałem w głębokim fotelu i wpierw puszczałem wodze fantazji, a tworząc stopniowo fonologię, gramatykę i słownictwo byłem z każdym dialogiem coraz bardziej uzależniony od tego, co wcześniej nakreśliłem i obmyśliłem. Mhrask łączy w sobie ziemistość, oślizgłość, memłanie, dźwięki trzewi, okrucieństwo, realne Zło z pewną polską swojskością. Stąd system fonetyczny dostosowany jest do wymowy typowego mieszkańca ziem polskich (o ile problemu nie sprawia wymowa charakterystycznego dla tej mowy mrocznego mhr-). W końcu mutanci to połączenie złej Mocy spadłej z niebios, która wchodzi w polskie ciała, powodując ich mutację i zwyrodnienie. Leksyka opiera się dość często na wyrazach dźwiękonaśladowczych. Język czytamy zgodnie z polską wymową. Akcent na przedostatnią sylabę, jak w polszczyźnie. Żeby było łatwo, zastosowano polskie znaki sz, cz, ł itd. Spółgłoska w to po prostu polskie w (angielskie v). Podwójna samogłoska jest wymawiana podwójnie, przeciągle, np. uu to jakby powtórzenie dwa razy u-u. Apostrof oznacza, że w wymowie znika samogłoska: nas’ czytamy po prostu nas. Gramatyka jest prosta tak jak prosty jest świat mutantów (np. jest tylko jedna liczba, rzeczownik nie ma odmiany przez przypadki).

Z grającą główną rolę Julią Wieniawą.
Dzięki mojej pracy mogłem poznać świetnych ludzi

Oglądając film przekonacie się, że język bardzo pasuje do postaci i spełnia swoją rolę w kreacji strasznego filmowego świata. Dodam jeszcze jako tolkienista, że filmowi mhraskowi native-speakers kojarzyli mi się z tym, czym zasadniczo byli tolkienowscy orkowie.

Żeby wsłuchać się w mhrask, najlepiej wybrać na Netflixie angielską wersję filmu, bo w wersji polskiej zastosowano pewien zabieg, który mnie się bardzo podoba, ale odrobinę zagłusza mhraskowe dialogi. I uwaga, w niemieckim dubbingu w ogóle zrezygnowano z mhraska i nasze potwory mówią po prostu po niemiecku.

Przykład odmiany czasownika: ja robię – gruułsze, ty robisz – gruułi, on/ona robi – gruuła; tak samo w liczbie mnogiej; forma rozkazująca – gruuł! Zaimki osobowe to: y ‘ja/my’, łe ‘ty/wy’, nasa ‘on, ona / oni’; także jako zaimki wskazujące; ‘ten, ta, to’.

Kilka użytych w filmie słów i zwrotów:

kas ‘cześć’
gru 'dobrze'
hrurda - pewne popularne przekleństwo
mhrasksze ‘mówię’ czyli temat czasownika mrask- + końcówka 1 os. -sze.
mhraskana ‘język’
mhramhraskowsze ‘wytłumaczę’, gdzie mhramhrask- ‘mówić intensywnie, wytłumaczyć’ + -ow (partykuła liczby mnogiej) + -sze ‘ja’
mhropraskuda ‘potwór’ (być może na powstanie tego słowa miało wpływ ludzkie określenie paskudy + mutanckie mhr-/mhor- czyli ‘zło’
szagratasze ‘zabijam; zabijamy’, gdzie szagrata- ‘zabijać’ + -sze
nie-nie ‘ludzie’ (żartobliwe mutanckie od ostatnich słów, jakie przy spotkaniu z mutantami wymawiają ludzie)
juhu-ła ‘będzie super!’
________________

* Jak informuje Wikipedia slasher (od ang. slash, 'ciąć') to rodzaj horroru filmowego o fabule, w której liczba bohaterów zmniejsza się w "dziwnych" okolicznościach. Slashery spotykały się z ogromną aprobatą szczególnie w latach 70. i 80. XX wieku.