Tolkienowie, panowie na Tolko, Spytajnach i Ardapach (XV-XVI w.)

Siebmacher w swoim słynnym herbarzu (Band PrA, s. 97, il. 71 – ta wersja herbarza pochodzi z XIX w.) wymienia ród szlachecki TOLCK II, TOLKIEN - jako odgałęzienie przybyłych z Harcu do Prus MERKLICHENRADE (w Harcu znani jako Markelingerode). Inne, wymarłe odgałęzienia tego rycerskiego rodu to TOLCK I. oraz LUSIAN (w polskich źródłach Tolk i Luzjański). To mocne, fachowe potwierdzenie informacji znanej z innych źródeł (np. słowników nazwisk pochodzenia staropruskiego), że Tolkienowie wywodzą się od rycerstwa saksońsko-pruskiego (Harc w XIX w. należał do Saksonii) i że mają swój herb.

Herbem TOLCK II, TOLKIEN jest na tarczy, w polu srebrnym – płozy beczkowe czarne (niem. Faßleiter)* – patrz obok

Płozy beczkowe, niem. Fassleiter
Ulrich Windisch, "Ableger", Hausbuch der Mendelschen Zwölfbrüderstiftung, Band 1. Nürnberg 1426–1549

Siebmacher tak pisze o rodzinie TOLCK II, TOLKIEN:

«Druga rodzina szlachecka osiedlona była w Brandenburgu [ros. Uszakowo, pol. Pokarmin] i w Bartenstein [pol. Bartoszyce], a także być może w Labiau [ros. Polessk, pol. Labiawa], i pojawia się w pierwszej ćwierci XVI w. Matthias Tolck (1)  [nosi w dokumentach nazwisko TOLKYNEN – R.D.] jest w 1440 właścicielem Borken, Spittehnen, Ardappen [pol. Borki, Spytajny, Ardapy niedaleko Bartoszyc – R.D.] i innych wsi. Cunz Tolck (2) miał w 1454 dobra w Bartenstein [Bartoszycach]. Jacob (3) w tym mniej więcej czasie posiada Sollden (?) w rejonie Brandenburga [Uszakowa]. Rycerz Nitsche Tolck (4) mieszkał w 1445 w regionie Bartenstein [Bartoszyc], a Mathias Tolck (5) posiadał w 1475 dobra w Labiau [ros. Polessk, pol. Labiawa]. Szlachecka rodzina o tym samym nazwisku mieszkała w XV w. w Liwonii.» 

Przedstawię teraz kilka informacji o poszczególnych przedstawicielach tego rodu, wymienionych przez herbarz (dla potrzeb wywodu wprowadzam numerację poszczególnych Tolków-Tolkienów):

(1) Matthias IV Tolk, pan na Borkach, Spytajnach i Ardapach, zwany w źródle z 1440 "Matz Tolkynen", gdy przyłącza się do polskich sił razem z rycerstwem komornictwa bartoszyckiego (w tym samym roku przedstawiciel innej linii, Peter Tolkynen przyłącza się do Związku Pruskiego po stronie polskiej), syn Matthiasa III Tolcka (który był synem Matthiasa II Tolcka, pana na Tolko, Spytajnach i Ardapach). Jego synem był Fabian "Tolxyn" Tolkien (zm. 1516), który pełnił urzędy w komornictwie iławskim (Iława Pruska, dziś ros. Bagriationowsk). Po tym właśnie stryju Fabianie otrzymał swoje imię słynny warminski biskup Fabian Luzjański. Byłby to zatem kolejny Tolkien w rodzie. Jego żoną była Dorothea von Greyssingen (należąca do rodu burgrabiów zu Dohna). Fabian nie miał męskiego potomka - jego córka, Anna, została żoną Eberharda von Tettau. 25 października 1533 książę pruski Albrecht potwierdził jego dobra (zwane w dokumentach "Tolckschen Güter"; myślę, że to są owe "Tolkynen", czyli 'Tolkienowie'):

koło Kętrzyna: Tołkiny i Płutniki, koło Bartoszyc: Tolko i Kiersity, koło Iławy Pruskiej: Rosity, Powiersze i Barciszewo.

(2) Cunz Tolck (żył w XV w.; Kunz to zdrobnienie imienia Konrad); w 1421 jako rycerz z okręgu bartoszyckiego (opisany jako Kuntze Tholg) pomaga komturowi Bałgi w walce z husytami; w tym samym dokumencie znajdujemy jego kuzyna, Petera Powerse (Tolkynen); 1454

(3) Jakob Tolck

(4) Nitsche Tolck

(5) Matthias Tolck

c.d.n.

________________________________
*O ile "Nowy Siebmacher" się nie myli (bo znając herb Markelingerode oraz Tolck I., wiemy, że pierwotnie w tarczy herbowej na polu czerwonym widniały zęby rybie srebrne), to mamy tu herb o charakterze wybitnie hobbickim; piwo, beczka, płozy dla beczki