Z księgi gruntowej Petershagen (Zaroślaka), APGd 300,32/46, Fol. 60 wynika, że po śmierci Christiana Tolkiena dom przy Letzte Gasse nr 28 – który od 1788 należał do jego zięcia, Johanna Carla Bergmanna – został zakupiony przez kaznodzieję reformowanego kościoła śś. Piotra i Pawła w Gdańsku, Samuela Ludwika Majewskiego, autora reformowanego śpiewnika kościelnego (który nota bene znajdujemy wśród książek z antykwariatu Christiana Tolkiena). Stało się to 27 lutego 1790 r. Kim był pastor Majewski?
Z Internetowego Polskiego Słownika Biograficznego:
Majewski Samuel Ludwik (1736–1801), pastor kalwiński w Gdańsku i Petersburgu, autor pism religijnych i mów okolicznościowych. Ur. 21 V w Lesznie, był synem Jerzego Ernesta, polskiego kaznodziei i prorektora gimnazjum w Lesznie. Do gimnazjum uczęszczał w rodzinnym mieście, a w l. 1754–5 uczył się w Warszawie. W dn. 12 IX 1755 zapisał się na uniwersytet w Królewcu (zapisany jako Polonus) i do r. 1761 studiował tam teologię. Po ukończeniu studiów, jako kandydat teologii przebywał w Gdańsku w l. 1761–3. Stąd udał się w r. 1763 w podróż naukową za granicę. Odwiedził Holandię, gdzie przez rok studiował w Utrechcie (1763/4), następnie rok przebywał w Anglii, potem krótko we Francji i Szwajcarii. Pod koniec 1765 r. powrócił do Gdańska i rozpoczął aktywną działalność polityczną w kręgach polskich dysydentów. Nawiązał wówczas M. kontakty z generał-majorem Augustem Stanisławem Goltzem i poprzez niego wszedł w orbitę działalności rosyjskiej, popierającej polityczne żądania różnowierców polskich. Gdy sejm w r. 1766 nie uchwalił praw politycznych dla dysydentów, udał się M. wraz z Goltzem do Rosji, aby tam szukać poparcia dla postulatów politycznych różnowierców polskich.Pobyt Majewskiego w Rosji trwał 9 lat, od r. 1766 do 1775. W tym czasie przebywał on w Moskwie i Petersburgu, gdzie wygłaszał kazania dla tamtejszych ewangelików. Przez ponad rok pełnił M. obowiązki pastora ewangelickiej gminy reformowanej niemieckiej i francuskiej w Petersburgu. Gdy dysydenci polscy uzyskali w r. 1775 pełne prawa polityczne, M. powrócił do Polski i osiadł na stałe w Gdańsku. W r. 1776 wybrany został drugim diakonem kościoła Św. Piotra i Pawła i udał się do Leszna dla otrzymania ordynacji na pastora. W r. 1779 został pierwszym diakonem, a w r. 1781 otrzymał w Gdańsku stanowisko pastora. Był człowiekiem gruntownie wykształconym, znał języki orientalne, władał biegle językami: polskim, francuskim, angielskim i niemieckim.M. był autorem kilku prac drukowanych treści religijnej i okolicznościowej. Pierwszą publikację ogłosił w Utrechcie w r. 1764 pt. Animadversionum ad varia loca Novi Testamenti, decas I. W l. 1773–4 wydał w Petersburgu trzy mowy okolicznościowe w języku niemieckim: na pogrzeb Katarzyny Euler, żony wybitnego matematyka i fizyka szwajcarskiego Leonharda Eulera; na rocznicę koronacji Katarzyny II; na zawarcie pokoju między Rosją i Turcją. W Gdańsku opublikował trzy prace: mowę przy ślubie Gibsona (1779), wolny przekład Psalmów dostosowany do melodii francuskich (1783) oraz nowy kancjonał dla miejscowej gminy kalwińskiej, pt. Psalmen und Lieder zum Gebrauch der Evangelischreformirten Gemeine in Danzig (1785). Zbiór jego mów opublikował w Lipsku w r. 1775 Karol Beniamin Lengnich. Majewski zmarł w Gdańsku 26 X 1801. Brak informacji o stosunkach rodzinnych.Estreicher; Goldbeck J. F., Litterarische Nachrichten von Preussen, Berlin 1781 s. 84–5; Allg. Dt. Biogr.; Altpreuss. Biogr.; Rhesa L., Kurzgefasste Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreussen angestellten Predigern, Königsberg 1834 s. 81; Rotermund H. W., Fortsetzung und Ergänzungen zu Jöchers Allgemeinem Gelehrten-Lexico, Hildesheim 1961 IV 400–1; – Gemälde von Danzig nebst Bemerkungen auf einer Reise von Danzig nach Königsberg, Berlin 1809 s. 69–70; Wotschke T., Lissaer Studenten bis 1800, „Deutsche Wissenschaftliche Zeitschr. für Polen” (Posen) H. 19: 1930 s. 138; – Matrikel d. Albertus Univ. zu Königsberg, II 459; WAP w Gd.: sygn. 300 R/Pp 47a, s. 405–7.
Majewski nabył dom Christiana i Euphrosiny Tolkien jeszcze za ich życia (Christian zmarł w październiku 1791, a jego żona w maju 1792). Czy mogło to mieć jakieś skutki prawne dla relacji z Danielem Gottliebem Tolkienem i Johnem Benjaminem Tolkienem, mieszkającymi wtedy w Londynie? Być może. Dlaczego? Dlatego, że znalazłem w archiwach londyńskich testament pastora Majewskiego przełożony na język angielski (sic!). Oto on (może ktoś pomoże mi cały ten testament przepisać?):
The National Archives; Kew, England; Prerogative Court of Canterbury and Related Probate Jurisdictions: Will Registers; Class: PROB 11; Piece: 1440
W transkrypcji dokumentu pomógł mi Jarema Piekutowski:
Testament został spisany w Gdańsku 26 września 1800 r. i przełożono go na angielski i wysłano do Londynu (nie rozumiem jeszcze dlaczego). Z testamentu wynika, że pastor Majewski miał tylko jedną spadkobierczynię, siostrę Joannę Elżbietę, która wyszła za mąż za Bohemian Minister, czyli herrnhuckiego pastora Johanna Theophilusa Elsnera i zmarła w Berlinie (w testamencie jest też mowa o synu pastora Elsnera, pastorze herrnhuckim, Danielu Benjaminie Elsnerze). Ojciec Majewskiego, Jerzy Ernest Majewski (zm. 1757) wywodził się z rodziny Braci Polskich (czyli spadkobierców husytów – tak jak herrnhuci, czyli Bracia Morawscy) i był aktywnym działaczem Jednoty Braterskiej. Można zatem założyć, że i sam Samuel Ludwik Majewski był herrnhutem. Ciekawe, że pojawia się też nazwisko Music, które znamy z dziejów rodziny Tolkienów w Gdańsku (o ile dobrze odczytuję testament, młodsza córka Joanny Elżbiety Elsner wyszła za mąż za pana Musica, prusko-królewskiego inspektora w Poczdamie). Znany z wpisów gdańskich rodziny Tolkien Martin Musig (Music, Musich) urodził się we wsi Kolkewitz k. Chocieburza (Cottbus) na Łużycach w Saksonii i od 1753 był w Gdańsku obywatelem-kupcem. Jego brat Georg Musig był w Gdańsku od 1754 obywatelem-rzemieślnikiem jako kuśnierz. W związku z rodziną Tolkienów znajdujemy Martina Musiga i jego żonę Constantię w roku 1748 jako chrzestnych Dorothei Constantii Tolkien, córki kuśnierza Michaela Tolkiena i jego żony Euphrosiny, z domu Matthiess (innymi chrzestnymi Doroty byli: Johann Gottfried Ehwald, rektor szkoły św. Jana, którego znamy jako proboszcza Tolkienów i patrona Braci Morawskich w Gdańsku oraz państwo Lölus, którymi muszę się jeszcze kiedyś zająć). Constantia Dorothea w 1766 została żoną Andreasa Uebelina, mistrza kuśnierskiego, a ślub wzięli w kościele reformowanym św. Elżbiety (a nie w kościele luterańskim!). Martin Musig był właścicielem domu nr 5 na Biskupiej Górce od 1777 (APGd 300,32/14, str. 13).
p. 1:Notwithstanding I am at present indisposed by a severe disease (?), yet having the full use of my senses go towards meeting my dissolution (?) the p...ab... and that the settling my Estate may the easier be offerted (?), I have of my own free will and without any persuation (?) resolved on stipulating by this my Last Will and Disposition how my Estate shall be divided after my death, it may happen sooner or later. Therefore I bequeath ... so little share of (?) 690g (?) Do E0(?) to Baths and Roads (?) payable according to the E... D...e shall be defrayed on the registering (?) this my Will. As to the remainder of my Estate I stipulate that my intestate heirs who I name in the 9o (?) shall be my sole heirs in equal shares and so that if one of my nearest Intestate heirs die before me that then the heirs of the deceased inherit in her stead. I do regard my Intestate heirs and remark that I have never been married and therefore have no Descendants as my parents and my only sister Johanna Elisabeth born Majewsky, widow of the late Johann Theophilus Elsner Bohemian Minister is already dead and have no nearer intestate heirs than the two Daughters of my said Sister of whom I can relate that she is the Eldest who having married in Berlin where her parents lived a ..... of the name of Robertson (?) .... with her Husband (?) to Peterson... (?) and he is Organist in the ...... Church there the youngest is .... married to ...... (nazwisko), Inspector of His Majesty’s a... Magazine and lives in Potsdam. The Christian ... names of these my Sister’s Children nor anything further of their state or Dwelling am not able to relate. Should any further accounts in future be wanted, they may be the Easiest and Quickest got from and given by the present Bohemian Parson ... Benjamin Daniel Elsner (?) who is Step Brother of my Sister’s Children. Therefore hope that from what is said about their legitimation.Skreślone: As to the remainder of my property I stipulate that my intestate heirs who I named in the 9o (?) shall be my sole heirs in equal shares. I do that if none of my nearest intestate heirs die before me that then the ... of the ..... inherit in her stead. As regards my intestate heirs I remark that I have never been married and therefore have no descendants and as my parents and my sister Johanna Elizabeth born Majewsky widow of the late ... Johanna Elizabeth Elsner .... ..... is alreadyp. 2:...will not be liable to any further Investigation to the Executor of this my last Will I ... ... ... a Ditmar? .....(nazwisko) in whom I there fully .... that he take upon him the regulating (?) of my Estate and thereby give me the last proof of his friendship towards the depending .... I ... hereby give him full and unlimited power to take on my death my whole Estate into his ... possession and custody and in his option to dispose of the same either by published (?) sale or privately out of hand to ... in all Sum? outstanding .. ..... for them in one form and re... them to a third person according to form in .... to pay all my debts on approval then after dis..rtions of of the Disbursements and charges divide the remainder between my two .... mentioned in the third and as prescribed in the dis... in equal shares as also by regulating (?) my Estate to tran... all the arts (?) in or out of ...., as I am fully convinced that my abovementioned Executor will truly and constitutiously (?) fulfill his Duty of. I request in ... East it by ... can be that the con.... ... not .... that no .... of ..... take place in .... of the above .... – my free disposition and last Will and as I subscribed this with my own hand at ....Samuel Ludwig Majewsky, vicar of Saint Peter and Paul – published Dantzig 29th October, 800 .....
Testament został spisany w Gdańsku 26 września 1800 r. i przełożono go na angielski i wysłano do Londynu (nie rozumiem jeszcze dlaczego). Z testamentu wynika, że pastor Majewski miał tylko jedną spadkobierczynię, siostrę Joannę Elżbietę, która wyszła za mąż za Bohemian Minister, czyli herrnhuckiego pastora Johanna Theophilusa Elsnera i zmarła w Berlinie (w testamencie jest też mowa o synu pastora Elsnera, pastorze herrnhuckim, Danielu Benjaminie Elsnerze). Ojciec Majewskiego, Jerzy Ernest Majewski (zm. 1757) wywodził się z rodziny Braci Polskich (czyli spadkobierców husytów – tak jak herrnhuci, czyli Bracia Morawscy) i był aktywnym działaczem Jednoty Braterskiej. Można zatem założyć, że i sam Samuel Ludwik Majewski był herrnhutem. Ciekawe, że pojawia się też nazwisko Music, które znamy z dziejów rodziny Tolkienów w Gdańsku (o ile dobrze odczytuję testament, młodsza córka Joanny Elżbiety Elsner wyszła za mąż za pana Musica, prusko-królewskiego inspektora w Poczdamie). Znany z wpisów gdańskich rodziny Tolkien Martin Musig (Music, Musich) urodził się we wsi Kolkewitz k. Chocieburza (Cottbus) na Łużycach w Saksonii i od 1753 był w Gdańsku obywatelem-kupcem. Jego brat Georg Musig był w Gdańsku od 1754 obywatelem-rzemieślnikiem jako kuśnierz. W związku z rodziną Tolkienów znajdujemy Martina Musiga i jego żonę Constantię w roku 1748 jako chrzestnych Dorothei Constantii Tolkien, córki kuśnierza Michaela Tolkiena i jego żony Euphrosiny, z domu Matthiess (innymi chrzestnymi Doroty byli: Johann Gottfried Ehwald, rektor szkoły św. Jana, którego znamy jako proboszcza Tolkienów i patrona Braci Morawskich w Gdańsku oraz państwo Lölus, którymi muszę się jeszcze kiedyś zająć). Constantia Dorothea w 1766 została żoną Andreasa Uebelina, mistrza kuśnierskiego, a ślub wzięli w kościele reformowanym św. Elżbiety (a nie w kościele luterańskim!). Martin Musig był właścicielem domu nr 5 na Biskupiej Górce od 1777 (APGd 300,32/14, str. 13).
Dlaczego pastor Majewski kupił dom przy Letzte Gasse nr 28, dom Tolkienów i Bergmannów (choć mieszkał przy kościele św. Piotra i Pawła)? Może tam znajdowało się miejsce spotkań gdańskich herrnhutów? Odważna hipoteza, którą będzie trzeba sprawdzić.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz