niedziela, 26 listopada 2017

Poszukuję domu "Londyńskich Braci" w Zaroślaku

Petershagen (Zaroślak, Peterszawa) na mapie zachodnich fortyfikacji Gdańska
z ok. 1807 (mapa ze zbiorów dawnego Tajnego Archiwum Dahlem w Berlinie)
Nie ustaję w poszukiwaniu domu, w którym urodzili się "Londyńscy Bracia". Wiemy z zapisów w księgach metrykalnych kościoła Zbawiciela na gdańskim Zaroślaku, że miejsce narodzin Daniela Gottlieba Tolkiena w lipcu 1746 to Bischofsberg (Biskupia Górka), ale pisarz kościelny chciał chyba wpierw wpisać Schwarzes Meer (Czarne Morze; jest tam przekreślone Schwa) [SDL 742750]:

SDL 742750
ale już Johann Benjamin Tolkien urodzony w czerwcu 1752 jako miejsce narodzin podane ma Petershagen (Zaroślak, inaczej Peterszawa) [SDL 742751; APGd 358,24, str. 109]:

SDL 742751; APGd 358,24, str. 109
Wbrew pozorom może chodzić o jeden i ten sam dom, ponieważ pewna część Petershagen, tzw. Zaroślak Za Kościołem (dzisiejsza ulica Na Stoku do ulicy Salwator) traktowana bywała jako część Schwarzes Meer, a jeżeli dom leżał na zboczu Biskupiej Górki, to można było też taki dom określić jako leżący na Bischofsberg. Oto dokument znany jako Spis mieszkańców 1770 [APGd 300,31/100-107] i tom poświęcony tzw. miejscowościom podmiejskim i tzw. terytoriom [APGd 300,31/107]. Mamy tam wydzieloną część poświęconą Petershagen [str. 4-22 oraz 143-151], ale zdaje się ona obejmować tylko to, co nazywano Petershagen Nad Radunią (o rozróżnieniu na Zroślak Nad Radunią i Zaroślak Za Kościołem patrz hasło ZAROŚLAK w Gedanopedii). Wprawdzie na stronach poświęconych Schwarzes Meer [str. 67-87] nie znajdujemy Tolkienów, ale w książce adresowej Gdańska z 1817 [Pomorska Biblioteka Cyfrowa] znajdujemy na interesującym nas terytorium tylko jeden jedyny warsztat kuśnierski (należący wtedy do J. Langasta) właśnie przy interesującej nas ulicy Na Stoku. Pamiętajmy, że Christian i Anna Euphrosina Tolkien pochowani zostali na pobliskim cmentarzu (tzw. Neuer-Kirchhof) po drugiej stronie tej ulicy [patrz SDL 362896, Salvator Tote 1781-1880, str. 243]. Oto wpis z księgi adresowej z 1817 [str. 168]:


Oto lokalizacja tego domu na mapie Buhsego z uwzględnieniem tzw. Servisnummer:


Świetnie tu widać, jak zmieniało się nazewnictwo ulicy Na Stoku: Schwarzes Meer > Bischofsberg > Grenadiergasse. Cmentarz, który znajduje się na przeciw domu, to miejsce pochówku państwa Tolkienów, praprapradziadków J.R.R. Tolkiena. 

Do dziś pozostało niewiele dawnych domów przy Na Stoku w Gdańsku. Ale w 1960 wciąż jeszcze stały tam kamienice i starsze domy z XIX lub nawet XVIII wieku. Zobaczmy to zdjęcie (z forum Dawny Gdańsk):


Po prawej jest kawałek domu nr 23 (który istnieje do dziś). Mały domek pośrodku i dom po prawej już nie istnieją. Moim zdaniem dom nr 23 to być może dom nr 225 wg numeracji serwisowej (mogę się mylić!), a ten mały domek pośrodku to właśnie dawne "Schwarzes Meer nr 226" z 1817. Jeżeli moje przeczucia się sprawdzą, to jest to domek, w którym był warsztat Christiana Tolkiena i gdzie na pograniczu Zaroślaka, Czarnego Morza i Biskupiej Górki urodził się Johann Benjamin Tolkien.

Proszę o pomoc specjalistów!

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz