Więcej informacji o gdańskich Tolkienach!

Po powrocie z pięknej pielgrzymki alpejskiej (Mariazell, Zell am See, Lugano, Locarno, Mediolan, Trydent), a przed pogrzebem mojej kochanej Mamy "uciekłem" na dwa dni do Gdańska. W dniach 5-6 maja odetchnąłem świeżym powietrzem Prus Zachodnich i królewskiego portowego i handlowego Miasta. Trafiłem do Twierdzy Wisłoujście, gdzie mogłem nie tylko wziąć udział w pokazach związanych z mijającą majówką, ale także także przyjrzałem się domom żołnierzy Wisłoujścia, które mogą przypominać dom Christiana Tolkiena, który stał przy wałach miejskich przy Letzte Gaße nr 12 (inaczej An der Radaune nr 28). Spałem w moim ulubionym hotelu z dobrym internetem, kolacją i śniadaniem (Via Steso przy Wyczółkowskiego czyli na Kleine Molde), rano obejrzałem z wypiekami kolejny odcinek Gry o tron, a o 9.00 siedziałem już w Archiwum Państwowym i zacząłem odkrywać kolejne dokumenty z gdańskimi Tolkienami...

Jeden z domów w Twierdzy Wisłoujście. Kto wie, czy dom Christiana Tolkiena
nie wyglądał podobnie. Są dwa piętra, dwoje drzwi prowadzących do oddzielnych mieszkań.
Brakuje tylko przedproża, które chroniło wejście przed wodą spływającą z Biskupiej Górki

Największe odkrycie tego dnia to APG 353/23 czyli Grabsteinbuch (spis płyt grobowych) z kościoła św. Katarzyny. Już dawno temu odkryłem, że kuśnierska rodzina Michaela Tolkiena (1708–1795) spoczywa w tym starym gdańskim kościele (w którym znajdowała się Kaplica Kuśnierzy) pod płytami nr 37 (Michael Tolkien), 48 (jego żona Euphrosina) oraz 84 (dzieci Michaela i Euphrosiny). Teraz mam dokładną ewidencję, jaka była własność i historia tych miejsc pochówku. Mam też w końcu ostateczny dowód, że większość dzieci Michaela Tolkiena zmarła we wczesnym dzieciństwie:

Płyta grobowa nr 37, pod którą w 1795 pochowano Michaela Tolkiena (o tej płycie szczegółowo pisałem tutaj):

No. 37
[1730] 1. Daniel Jantzen "daß gantzen Begrabniß" (całe miejsce pochówku)
1748, D. 24 July "Jantzen sein Kindt" (dziecko Jantzena)
1759, D. 3 December "Carlina Friderica Jantzen ein Kindt" (dziecko)

Ciekawsza jest płyta nagrobna nr 84, gdzie spoczywają kuśnierskie rodziny Matthies i Tolkien:

Z zapisu dowiadujemy się, że płyta należała w połowie do panny Euphrosiny Matthies, a w połowie do jej brata (?), Daniela Matthies. W 1742 pochowano tam dwoje dzieci rodziny Matthiesów, w 1748 dziecko kuśnierskiej rodziny Rohnów (?), później także przedstawicieli rodziny Jantzen.

Z rodziny Tolkienów znajdujemy tu pochówki sześciorga dzieci, których dokumenty chrzcielne znamy w Kościoła Mariackiego (patrz tutaj):

• "1750 D. 14 Septhember, Euphrosiena Regiena Tolkienen" (Euphrosina Regina Tolkien, 1746–1750)
• "1750 D. 3 October, Anna Elisabet Tolkinnen ein Kindt" (Anna Elisabeth Tolkien, 1744–1750)
• "1751 D. 6 September, Jan Friderich Tolkihn ein Kindt" (Johann Gottfried [?] Tolkien, 1750–1751)
• "1755 D. 10 December, Johan Danil Tolkin ein Kindt" (Johann Daniel Tolkien, 1752–1755)
• "1758 D. 27 Johanuary, Tolkin sein [...]" (Michael Tolkien [?], 1757–1758)
• "1761 D. 14 Maye, Benjamin Tolkin ein Kindt" (Benjamin Tolkien, 1760–1761)

Z ośmiorga dzieci Michaela i Euphrosiny Tolkienów (Anna Elisabeth, Euphrosina Regina, Dorothea Constantia, Johann Gottfried, Johann Daniel, Michael, Benjamin i Christian) dorosłego życia dożyło tylko dwoje: Dorothea Constantia (ur. 1748), która w 1766 wyszła za mąż za kuśnierza i ewangelika reformowanego, Andreasa Uebelina oraz Christian Tolkien II (1762–1821), który w XIX wieku był gdańskim antykwariuszem, ale nie pozostawił po sobie żadnego męskiego potomka.
_____________________________________

Inny ciekawy dokument to APG 358/23, str. 171 gdzie udało mi się znaleźć akt chrztu przyszłej żony Christiana Tolkiena I (1706–1791), Anny Euphrosiny, z domu Bergholtz (Berckholtz):

Okazuje się, że urodziła się ona najpewniej w październiku 1718, ochrzczona była w kościele St Salvator (Zbawiciela) w Petershagen (Zaroślak) 20 października tamtego roku. Poznajemy imiona jej matki, Anny Marii. Mamy tu też podobną sytuację, jak w przypadku chrztów dzieci żołnierza gdańskiego, Christiana Tolkiena (przyszłego męża Anny Euphrosiny) – chrzestnymi są przedstawiciele gdańskiego patrycjatu (tutaj: H[err] [...] Ernst Christoph von Prebentau [?], Fr[au] Veronica von Pudeweltz oraz Fr[au] Catharina von Goltzin (gen. mjr Heinrich von der Goltz był wówczas dowódcą wojsk gdańskich!).

Co ciekawe nie znajduję w tej parafii ślubu Ephraima Bergholtza i Anny Marii, co może świadczyć o tym, że pobrali się oni poza Gdańskiem – czyżby na wcześniejszej placówce wojskowej Bergholtza? Może tu być podobna sytuacja, jak z Christianem Tolkienem. Możliwe, że artylerzysta Ephraim Bergholtz był zbiegiem z Królestwa Prus, który oddał się na służbę polskiego Gdańska). O tym, że małżonkowie przybyli do Gdańska skądś indziej może świadczyć też to, że nie podano nazwiska rodowego Anny Marii.
_____________________________________

Z dokumentu APG 300,31/109 ("Prusacy w Gdańsku 1770") dowiaduję się, że ani Michael, ani Christian Tolkienowie, choć zbiegli z Królestwa Prus przed 1740, nie zostali odesłani (ekstradycja 1770-1771) do rodzimego wojskowego kantonu w Krzyżborku.

_____________________________________

Odkryłem niesamowity opis Gdańska z 1807! Chodzi o Historisch-topographisch-statistische Nachrichten von der Königlich-Westpreußischen See- und Handelsstadt Danzig Christiana Friedricha Wutstracka. Niestety to obszerne dzieło istnieje tylko w rękopisie (jego sygnatura to APG 300,R/Ll, 96)

Dzieło to zawiera ciekawy opis Petershagen z czasów Bergmannów, następców Tolkienów. Zajmę się nim kiedy indziej.

_____________________________________

Zauroczyły mnie też zbiory kartograficzne na mikrofilmach (APG 300,MP). Mamy tam takie ciekawe plany kościołów gdańskich z zaznaczonymi tablicami grobowymi. Niestety są tylko plany Kościoła Mariackiego (300,MP/1235) i kościoła św. Jana (300,MP/1234), a nie ma św. Katarzyny. A dużo bym dał za taki plan, na którym mógłbym dokładnie oznaczyć pochówki gdańskich Tolkienów:

 Nie traćmy nadziei! Może znajdę coś takiego w Berlinie?