Dis ist der Scheppin Buch (Ordensfoliant 86, 1391–1493)

Herb rodu Tolk(yn) von Markelingerode (zwany też Luzjański)
(źródło: Wikipedia)

Wprowadzenie

Analiza dokumentu Ordensfoliant 86 (1391–1493) z Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz w Berlinie-Dahlem pod kątem występowania tam przedstawicieli rodu Tolk(yn) [wpis w trakcie tworzenia]

Dis ist der Scheppin Buch

Das ist der Schöppenbuch

To jest księga sądu ławniczego 

Opisując ławnicze sądy ziemskie, posłużę się fragmentami tekstu Żanety Bonczkowskiej (Toruń) pt. Sądowe księgi ziemskie w państwie Zakonu Krzyżackiego w Prusach w późnym średniowieczu. Przyczynek do ich fukcjonowania (w: Rocznik Grudziądzki, t. 21, rok 2013):

Powstanie ławniczych sądów ziemskich w średniowiecznym państwie krzyżackim można datować na przełom XIII i XIV w. Tworzono je zarówno na terenach podległych władzy zakonu krzyżackiego, jak i w dominiach biskupów i kapituł. Wydaje się, że były one powoływane z inicjatywy władcy terytorialnego, który przy ich tworzeniu czerpał ze znanych sobie wzorców z innych obszarów ówczesnej Europy. Na ich czele stali sędziowie (lantrichter) i ławnicy ziemscy (lantscheppen), rekrutujący się spośród rycerstwa, a także, w nielicznych przypadkach, z mieszczaństwa. Jak dotąd kontrowersyjne pozostaje zagadnienie sposobu powoływania na te urzędy. Najczęściej przyjmuje się, że sędziowie ziemscy mianowani byli przez Zakon, natomiast ławnicy wybierani byli przez miejscowe rycerstwo, ale musieli zostać zatwierdzeni przez urzędników krzyżackich. Brak odnośnych przekazów źródłowych nie pozwala jednak na jednoznaczne ustosunkowanie się do tej tezy. W obradach ławniczych sądów ziemskich brali również udział lokalni urzędnicy krzyżaccy lub urzędnicy podlegli władzy biskupa bądź kapituły. Instytucje te rozstrzygały sprawy o rozgraniczanie dóbr, spadkowe czy też kupna-sprzedaży, ale tylko w przypadkach, gdy dotyczyły one dóbr ziemskich. Były one właściwe dla rycerstwa (niezależnie od jego pozycji społecznej czy też sytuacji materialnej), a także dla cudzoziemców i mieszczan

Postanowienia sądów ziemskich zapisywane były w odpowiednich księgach (schoppenbuch des lantgerichts, lantbuch). Do dzisiaj z obszaru średniowiecznego państwa krzyżackiego w Prusach zachowały się jedynie dwie oryginalne księgi ziemskie z Bartoszyc i Dąbrówna. Obie przechowywane są obecnie w Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz w Berlinie-Dahlem. Można zakładać, że nie były to jedyne księgi ziemskie istniejące w państwie zakonnym w Prusach w średniowieczu. Teoretycznie powinien je bowiem posiadać każdy ławniczy sąd ziemski. (...) Można przypuszczać, że księgi ziemskie były przechowywane w miejscu zbierania się ławniczego sądu ziemskiego. (...) Prawdopodobnie księgi te przechowywane były w skrzyniach, które z kolei znajdowały się w miejscowościach, w których obradował sąd ziemski dla danego terytorium. (...)

Dzięki dokumentowi OF 86, czyli zapisom księgi sądu ławniczego z Bartoszyc mamy niezwykłą okazję poznać sprawy lokalnego rycerstwa ziemi bartoszyckiej w latach 1391-1493. Sąd składał się wtedy z następujących osób:

Sędzia ziemski (lantricht): Joseph Lantricht aus Strube (?)
Ławnicy ziemscy (lantscheppe): Richt (?) Herman Heyn, Matthis Tolk, Baltizar Richt von Sparwin, Sch.. Paulus Poloni Herndorf (?), Albreth von Leydin (?)

Oto wypis wszystkich członków rodziny Tolk(yn) von Merklichenrad (vel von Markelingerode). Wyroki sądu zaczynają się najczęściej od tradycyjnej formuły:

Wissentlich sy allen den, die desen bryff sehen adir horen lesen, wy das...

"Wissentlich sie allen denen die diesen Brief sehen oder hören lesen daß..." czyli "Niech będzie wiadome wszystkim, którzy to pismo czytają albo jego treść słyszą, że..."

albo

Das czuge richter, scheppen und lantgeheget ding zum Bartenstein dass...

"To oświadczają sędzia, ławnicy i sejmik ziemski w Bartoszycach, że..."

Tolk(yn)owie występujący w dokumencie:

Matthias Tolk von Markelingerode I (ur. ok. 1320? - zm. 1379), prawdopodobnie syn Hansa (Johannesa) Tolkyna (który był bratem Nicolausa Tolkyna, założyciela Lindenau i Breitlinde) i brat Heinricha Sassen (z którym założył wieś Tolksdorf/Tołkiny), wnuk tłumacza Henryka "Lutmodusa" Tolkina z Warmii i prawnuk Bernharda von Markelingerode (który był być może pierwszym przedstawicielem rodziny von Markelingerode w Prusach, bo rodzina pochodziła z Harzu w Saksonii). W książce Krzysztofa Kwiatkowskiego pt. Zakon niemiecki jako "corporatio militaris", cz. 1 na stronie 324 wypisano wzmianki o wszystkich tłumaczach jako usługujących w państwie zakonnym. Wśród nich są następujący tłumacze bałgijscy: Jacob 1289, PU I/2 531; Matthias Sachse 1350, PU IV 628; Macz/Mattis/Matthias 1356-1357-1364, PU V/1 443, 468, 487, 488, PU V/2 510, 550, 560, PU VI/1 243 (= CDW II 354); Hanike Littowe 1375, Perg.-Urk., Schiebl. XXVII, Nr 129 (= edycja: Behnisch 1836, Beilage Nr. 13, s. 510-511); Lenhart von Sparwin 1387, Perg.-Urk., Schiebl. XXVI, Nr 150. Uważam, że Matthias Sachse to ta sama osoba co Macz/Mattis/Matthias Tolk von Markelingerode.

________________________

Matthi(a)s Tolk II (ur. ok. 1360, zm. po 1407; OF 86/1 a i b (lantscheppen); 86/2 (lantscheppen); 86/5 "mit synen wibe und alle synen kindern" 1395; 86/30; 86/31, Laukainien (Liekeim/Nalikajmy?), Schdenyken, Falkinberg), najstarszy syn Matthiasa Tolk v. Merklichenrad jest od pierwszego dokumentu jednym z ławników sądu ziemskiego Iławy Pruskiej w Komturii Bałgijskiej. Wymieniony w dokumencie z 1379 (podział majątku po zmarłym ojcu Matthiasie), a potem jako dziedzic (Erbherr) dóbr w Tolks, Spittehnen i Ardappen w latach 1390, 1400 i 1404. Miał też swoją siedzibę w Blankensee w okolicy Seeburg. Gdy w 1379 zmarł jego ojciec, Matthias zakupił w 1384 od wielkiego szpitalnika (Oberspittler) Ulricha Fricke wieś Reddenau, która wcześniej należała do niejakiego Maraunen. W 1391 widzimy go jako ławnika sądu ziemskiego w Pokarminie (Beisitzer des Brandenburgischer Landgericht). Quassowski podaje (część "T", str. 156), że ten "dzielny i sławny rycerz" (tapfer u. berühmter Ritter) został przez Heinricha v. Plauen razem z wojewodą pomorskim, Otto Machewitzem zaatakowany i złapany w 1407, półtorej mili od Schippenbeil (Sępopola). Spośród jego dzieci znamy przede wszystkim najstarszego syna tego samego imienia, Matza Tolka III. Drugim jego synem był zapewne Niclos Tolk (patrz niżej).

dy witwe vraue (wdowa po Clauco Tolku, który zmarł przed 1395? - OF 86/5 "in vormundeschaft mit eren kindern" 1395). Jej bratem był Thomas von der Heide, który odsprzedał siostrzeńcowi ("syner swester son"), Niczke Tolkowi, "Valkenheyne" oraz "dy mol czu Weder" (OF 86/11)

Berthold Tolk (OF 86/2 "sind geczirg (...) gerichtisluthe waren (...) und Bertold Tolk und Albrecht [von Leiden] Burgermeister zu Landisberg [Górowo Iławieckie] von den anderen teile" 1393; 86/5 "mit synen wibe und alle synen kindern" 1395). W Stemmata genealogica... z 1590 informacja o jego 4 synach i o jego śmierci w 1424.
________________________

Matz Tolk III ["Matts von Tolksdorff der Grosse", "Mattis Tolkyn"], pierwszy syn Matthiasa II, brat Niclosa (OF 86/24 1425 gdy przejmuje dobra w Karschau (Karschow; 86/31), a w 1426 jest ich współwłaścicielem z Albrechtem Karschau; 86/33 1436, 86/51 1450, 86/61 1473). W 1453 pan na folwarku (vorwerke) Tolks (OF 86/53): żona Anna, dzieci: Barbara, Hans, Gritte, Elisabeth. W dobie zmagań krzyżacko-polskich wpierw walczył po stronie Zakonu, a potem po stronie króla polskiego. Chyba on jako wolny w 1448 bierze udział w podpisaniu z Polską pokoju w Rastenburgu - razem z nim jako "ehrbar leute" z okręgu bałgijskiego krewni: Mattias IV i Niclos von Tolksdorff. W 1453 bierze udział w zjazdach rycestwa bartoszyckiego (Związek Jaszczurczy?). Był kapitanem Schippenbeil w 1456. Należały do niego dobra w Tolks, Cromargen i Plegknick.

Niklos Tolk ["Niclosz von Tolksdorff"], drugi syn Matthiasa II, brat Matza III? (OF 86/26, 86/27 1429 "beyden Weysnuren", czyżby Wejsuny?) = Niclos Tolk (?) OF 86/38, 86/51 1450. Czy to on jest "Nicolaus Tolke iudex provincialis districtus Bartenstein" w dokumencie z 1420 (CDW III, 584). Byłby zatem Niclos Tolkyn sędzią ziemskim (lantrichter) w naszych Bartoszycach! Następne informacje pochodzą z 1448 (podpisanie z Polską pokoju w Rastenburgu) - występują tam w ramach wolnych ("ehrbar leute") z okręgu bałgijskiego krewni: Mattias III, Matts IV i Niclos von Tolksdorff.

Niczke Tolk (Tholk), syn Clauko i "dy witwe vraue" oraz brat Caspara i Dyterycha? (OF 86/11 otrzymuje Valkenheyne jako syn siostry Thomasa van der Heyde; 86/13 jako Tholk wraz z Thomasem von Glabunen?) = Nitzsche  (OF 86/26). Czyżby to on był "subditos et vasallos nostros Nitzkonem Tolk et eius Uxorem" z CDW III, 390-391, który otrzymał od kapituły we Fromborku w 1404 wieś Engelswalde? W 1426 wraz z braćmi i kuzynami zapisał klasztorowi augustianów w Reszlu ziemię w Valkenheyne.

Caspar Tolk (Tholk), syn Clauko i "dy witwe vraue" oraz brat Caspara i Dyterycha? (OF 86/26). W Scriptores rerum Prussicarum (II 711) znajdujemy go wśród rycerzy i knechtów, którzy brali w 1412 udział w wyznaczaniu granicy między państwem zakonnym i Żmudzią. Występuje tam też być może jego krewny, zwany Hannike Powirsin (Hans Powerschen? Powiersze to majątek Tolków, którzy są potomkami Bertholda Tolka). W 1426 wraz z braćmi i kuzynami zapisał klasztorowi augustianów w Reszlu ziemię w Valkenheyne.

Dittrich Tolk (Tholk), syn Clauko i "dy witwe vraue" oraz brat Caspara i Niczke? (OF 86/26).
W 1426 wraz z braćmi i kuzynami zapisał klasztorowi augustianów w Reszlu ziemię w Valkenheyne.

Lorenz Tolk (OF 86/17 1418), w 1440 i 145-1453 oraz 1463 był płatnikiem czynszu w Braniewie (ZGAE nr 25, 27) - mieszczanin Braniewa

Jacob Tolksche wittwe (1463, ZGAE 25)

Hans Tolk/Powersen ["Hannike Powirsin] (ur. ok. 1385?) syn Bertholda, brat Petera, Paula, Thomasa i Matthiasa (OF 86/18, Lindenau/Breitlinde, 86/29: żona Anna [Preuk?], w 1422 dzieci: Gritta [?], Katherina, Elisabeth, Bertold, Anna, Benygna, Barbara i niemowlę [Erhard?]). W 1464  był adwokatem z Reszla w procesie przeciwko Zakonowi. Jako Hannike Powirsin znajdujemy go wśród rycerzy i knechtów, którzy brali w 1412 udział w wyznaczaniu granicy między państwem zakonnym i Żmudzią. Pan na Powarschen, Libhausen, Rodenau (gdzie panowie Powarschen wyznaczali proboszcza).

[124668 Hans Tolk (?) v. MERKLICHENRADE, gnt. v. LUSIAN, * circa 1425 (Quelle: Oelsnitz v.d., APGK 1928), auf Powarschen Kr. Pr.Eylau/OP im Ksp. Rednau, seit 1397 in Preußen (Quelle: Quass. T-44 und M-70) (Anm. nach Quassowski: Das Geschlecht v.MARKELINGERODE kam aus der Gegend von Wernigerode im Harz/AN, von dem ein Glied im 14. Jh. nach Preußen kam.]

Mattis Powerschen IV ["Matts von Tolksdorff der Kleine", "Mattis Tolkyn"], rycerz na Warmii, syn Bertholda, brat Hansa, Petera, Paula, i Thomasa (OF 86/36), mąż N. von Baysen, ojciec Martina von Lossainen i Nikolausa Tetingera ("Johann und Albrecht v. Lusien, war 1464 Verteidiger von Rössel gegen den Dt. Orden"), dziadek biskupa Fabiana Luzjańskiego (Martin ożenił się z Elisabeth von Felden i założył ok. 1460 dobra Loßainen w powiecie Reszel - od nich pochodziło nowe nazwisko rodziny v. Loßainen; syn Martina, Hans Tolk zakupił wieś Götkendorf w 1500, ZGAE nr 27). Chyba on jako wolny w 1448 bierze udział w podpisaniu z Polską pokoju w Rastenburgu - razem z nim jako "ehrbar leute" z okręgu bałgijskiego krewni: Mattias III i Niclos von Tolksdorff. Dnia 25 stycznia 1456 spotykamy go w Gdańsku na czele rycerstwa, które oddało hołd królowi polskiemu, Kazimierzowi Jagiellończykowi. Opisany jest tam po niemiecku jako „edeln vnd gestrengen herrn Matth. Tolk, ritter“, a po łacinie jako „strenuus dominus Matth. Tolk, miles“ (tuż koło niego stoi Łukasz Watzenrode, ojciec przyszłego biskupa, wuja Mikołaja Kopernika). W maju tego samego roku jako „herr Mattis Tolk, ritter“ stoi koło Watzenrode („herr Lucas Watczelrade“) po stronie króla w Toruniu. W 1473 opisuje swoje dobra (OF 86/61): „(…) alle meine gutter legendegründe alse mit Namen Newe Tolkßdorf gantz minus sieben huben unde von dissen anderd alse Tolkeß, Lindenau, Keulenburg und den walt Valkenhain, unde die halbe hube heide unde walt bey Bertelsdorff gelegen meinen anteil der mich anrurende ist, mit acker wesewachs streuchern puschern, neiden, weiden, sehenunde fischereyen, mit allen eren grenitzen gerechtigkeiten unde zugehorungen, alse ich die habe gehat". To chyba on był polskim namiestnikiem w Ornecie w 1467 oraz więźniem biskupa Mikołaja Tungena w 1472 (ZGAE nr 25, s 75, 92, 104, 119). Żył jeszcze w 1473. Wg Hannebergera (1590) jego dobra to: "Cragepiaus, Kirsitten, Spalden, Linden[au], Fredeberg, Rosenberg, Radikeim, Lamkeim, Sisnick" W 1490 już nie żyje (Regesta, II 3619), a jego żona jako wdowa wyszła za mąż za Andreasa Scholem. Żyje też jego spadkobierca, Fabian Tolk. 

Peter Tolk ["Tolkyn"], ur. ok. 1387 (?), pan na Kolbiehnen (Kolbiny k. Kętrzyna), syn Bertholda, brat Hansa, Thomasa, Paula i Mattiasa w 1417 spłacił swoich współspadkobierców na dobrach ojcowskich w Lindenau i Breitlinde (OF 86/18). Tymi współspadkobiercami byli jego brat Hans i pozostali bracia oraz prawdopodobnie jego szwagier Hans Boxen (wł. Bochsen), którego roszczenia Peter spłacił w 1440 (86/21, Lindenau/Breitlinde). Mąż Barbary i w 1430 właściciel "von der gutt wegin sy seyn colmisch ader megdeburgisch also Sisdenyke, Laukaym (Liekeim/Nalikajmy?), Soedenberg, Rossenberg, które spłacił swoim braciom Hansowi i Mattisowi (86/29, 86/52). Wymieniony też w dokumencie CDW V, 256 z 1428. Razem z kompanem, rycerzem Filipem z Bezled (Philips von Bezleyden) dołącza do Związku Pruskiego w 1440. Piotr był pierwotnie panem na majątku Kolwiny (Kolbinen), a w 1440 siedzi na Powierszach, które przejął zapewne po bracie Janie (Hans v. Prock). Piotr oprócz swojej aktywności politycznej w Związku Pruskim, znany jest też z walki przeciw Husytom. Jego synem był mieszczanin reszelski, Gregor Tolk. [znajduję go też w Handfestensammlung der Komturei Brandenburg, k. 190, str. 438 w dok. pdf., w przywileju z lat 1470-77 jako liebe und getreue Peter Pobersche - jest tam właścicielem wsi Robitten, dziś Robity]

Paul (Pawil, Pauel) Tolk ["Tolckyn", "Pewers"] (OF 86/33, Pakarwen, Raddenaw 1436). Paul Tolk został sołtysem wsi Rodnowo. W OF 86/45 wsie Platmedyen, Wangeniten, Jedeliten, OF 86/52 (Henneberger podaje w 1590 dobra: Plottmedien bei Balga, Wangnitte, Jedenlitten). Przez dziedziczenie i późniejszą wymianę dóbr powiększył w 1435 swoje posiadłości w Tengen (k. Brandenburg) o 10 łanów i 15 mórg (OF 86/32), a począwszy od tego roku aż do 1438 dzięki nadaniom ze strony Zakonu rozszerzał wciąż swoje główne dobra (Ostpr. Fol. 157/410 i Ostpr. Fol. 156/247; był chyba właścicielem dóbr w Maraunen), tak że w 1446 dokonał zakupu większych dóbr (OF 86/45). W XVII wieku spadkobiercą Paula Tolka był Melchior von Gröbenn („Hat eine verschreibung über ein Huben waldes In der Sparwangen gelegen, zu Cöllmischen Rechten, Geben Johann Bemhaußen, Compthur zu Brandenburgk ao. 1435 Item hat eine verschreibung über frey Bauholz Im kleinen frisching Zum Hoff Tengen genandt, Geben Johann Bemhaußen, Compthur Zu Brandenburgk ao. 1438” [w:] Einwohnerlisten aus dem Kreise Heiligenbeil Teil I, Erster Halbband 1601-1690, str. 1). Mülverstedt pisze: „(…) am Dienstag nach Duminici 1450 fand zu Bartenstein ein Bertrag zwischen Herrn Nickel v. Sparweyn und Paul Tolcks anders Pewers (d. h. Powarsche) genannt, sowie des Erstern Sohn Michael v. Sp. statt wegen des Guts Pokarbcn, das Lorenz v. Pröck dem Paul Tolck für 210 Mark verkauft hatte, welchen Kauf der Eemann der Wittwe des v. Pröck. Michael v. Sparwein, anfocht, jedoch das Gut dem Paul T, cedirte. [S. Hochmeisterl. Registrant IX k. 260]”. Sto lat później w Tengen spotykamy w dalszym ciągu Tolków. W 1533 w kościelnym spisie wizytacyjnym komornictwa barciańskiego i pokarmińskiego wśród sołtysów znajdujemy w chełmińskiej wsi Tengen Mertena Tolcka („Merten Tolck zu Tengen”, Kirchenvisitation Barten, Brandenburg 1533-43, Ostpr. Fol. 1272, str. 217v). W Spisie podatku przeciw Turkom (Türkensteuer Brandenburg, Kreuzburg, Friedland – Ostpr. Fol. 911A 4, Bl. I, str. 134r) w miejscowości Tengen (należącej do „Fraw Prockin”) w późniejszym powiecie Heiligenbeil mieszkali już w 1540 dwaj mężczyźni o nazwisku Tolcke i Junge Tolcke (Tolcke to zapewne sołtys chełmiński Merten Tolck). Czy byli oni potomkami Paula Tolka? W latach 1601-1602 i później dalej spotykamy w Tengen przedstawicieli rodu Tolk (inaczej Tolke): Franz Tolk (1602), Joachim Tolk (1607; Jochim Tolck w Brandenburgische Amtsrechnung, 1601-1602, str. 51v), Merten Tolk (1631). Tengen w latach 1738-1820 należało do rodu Tettau-Kinsky. W tej samej okolicy w Hanswalde spotykamy od XVI w. Tolkienów, np. 1654 Christoph Tolckin, krawiec. 

Thomas Tolk, syn Bertholda, mąż Kyrstiny (OF 86/31) brat Hansa, Petera, Paula i Matthiasa (OF 86/17 1418, 86/18).

schwester Elisabeth (OF 86/29), żona Hansa von Bochsen
________________________

Gregor Tolk, syn Petera (wyżej), Bürger zu Rosel 1438, dobra w Breitlinde i Lindenau (OF 86/36), 1439 dobra w Gudenyke (OF 86/39). Jego córka wyszła za mąż za Gregora Kalneina i tym samym dobra Tolkynów w Lindenau i Breitlinde przeszły w ręce rodziny Kalnein (w XVIII w. byli oni dziedzicami Kilgis i Sollau k. Kreuzburga, w której to okolicy Tolkienowie byli dziedzicznymi sołtysami chełmińskimi wsi Globuhnen). Jeszcze w 1653 Albrecht Kalnein był właścicielem obydwu wsi.

Czyżby to on był wzmiankowanym w 1486 komornikiem Labiawy (Kämmerer zu Labiau), świadkiem pewnego zapisu dóbr koło Tilsit dokonanego przez komtura Ragnit, Christopha v. Aufseß dla Hansa v. Perschkau? Nie, ponieważ Gregor Tolk, syn Petera, zmarł w roku 1444.



Miejsca

Valkenheyne (OF 86/11)

dy mol czu weder (OF 86/11) 
zu Glabun (Globuhnen) (OF 86/26 1427)

Inni

• Glabun (OF 86/12 Ulrich von Jungingen 1396-1404)  ["Um 1400 lieh Martin Sparwein einem gewissen Glabune 24 Mark, die dieser mit 2 Mark jährlich zu verzinsen hatte (OF 86/Xl). Auf diese Weise wurde generell das kirchliche Verbot der Zinsnahme umgangen (Hinweis von Prof. Kuhn)"].
• Thomas Glabunen (OF 86/12 Ulrich von Jungingen 1396-1404)
• Hanus Glabunen (OF 86/13 Petzkendorff 1396-1404)
• Caspar Glabonen (86/17 1418, OF 86/42, 1443) 
• Marten von Sperwyn, 1
• Leonhard von Sperwin, 1
• Hans Glande 1,
• Heinrich Biseleyde,1
• Thomas und Zander (Tolniken), 2
• Hannus Bawtun (?), 2
• komtur Konrad von Kyburg (Kunrad von Kiburg), 3
• komtur Arnold von Bürgeln, 3
• Wenczeslaw, 3
• Thomas von Surwille (tolk, Balga 1393), 3
• Sandir von Wickaron, 3
• Girdune Molynen (?), 4 1394
• Doygaymut Molynen (?), 4 1394
• Bathernert Ritawen (?), 4 1394
• Hanus Wyntels, 5 
• Sugenyn 86/69

Notatki:

62334 Eberhard (oder Albrecht) v. MERKLICHENRADE, gnt. v.POWARSCHEN, * circa 1460 (Quelle: Oelsnitz v.d., APGK 1928, S.7; Dt.Herold 47/1916, S.96), auf Powarschen Kr. Pr.Eylau/OP im Ksp. Rednau


31167 Helene Lusian v. MERKLICHENRADE, * circa 1490 (Quelle: Pochhammer, S.145; Zehmen v. 1906, S.21), a.d. H. Powarschen Kr. Pr.Eylau/OP, + 22.09.1560 (Quelle: Oelsnitz v.d., APGK 1928,S.7 + APGK 1937, S.37) (oder 1556), <>Stuhm/WP (Quelle: Schmid, B., APGK 1936, S.3), mit Grabmal

31643 Elisabeth (oder Margaretha) v. MERKLICHENRADE, gnt. LUCIAN, * circa 1485 (Quelle: v.Creytz, S.142; Quass. D-17), a.d.H. Loßainen Kr. Rössel/OP, + vor 1587(alternativ als Ehefrau Eli-sabeth v. PLAWESTKIN bzw. PILETZKI).

3888 Eberhardv. TETTAU, * 1495 (Quelle: Ketelhodt v., AL,S.331; Tettau EuStT XXI/2002, T.157), auf Tolks Kr. Pr.Eylau/OP, Tolksdorf Kr. Braunsberg/OP oder Tolksdorf Kr. Rastenburg/OP, Schönbruch Kr. Bartenstein/OP, Sandlack Kr. Bartenstein, 1548/49 Hptm. zu Brandenburg Kr. Heiligenbeil/OP, 1555-56 Amtshptm. in Pr.Eylau u. Bartenstein/OP, + 1556(Quelle: Tettau v., Stammtafel + JDA III/1899; Tettau EuStT XXI/2002, T.157).oo(1) circa 1520Margaretav. TOLK, * circa 1500(Quelle: Tettau EuStT XXI/2002, T.157), + 1538(Quelle: Tettau EuStT XXI/2002, T.157). T.v. Fabian v.TOLK.oo(2) 24.08.1539(an der Hochzeit nahm der ermländische Bf. Johannes DANTISCUS als Gast auf Einladung von Hzg. Albrecht v.PREUSSEN teil)Elisabethv. CREYTZEN(siehe 3889).

972 Johann (Hans) Eberhard v. TETTAU, * 15.02.1585Tolks Kr. Pr.Eylau/OP(Quelle: Tettau v., Stammtafel 1835; JDA III/1899; Tettau EuStT XXI/2002, T.157), auf Tolks Kr. Pr.Eylau/OP, Powar-schen Kr. Pr.Eylau, Körnen Kr. Pr.Eylau, Bäslack Kr. Rastenburg/OP, 1608-53 als Gesandter am poln. Hof und Reichstag, 1619 zu Sieslack u. Grauschienen Kr. Bartenstein/OP, Schwollmen u. Peterhagen Kr. Pr.Eylau/OP, 1622 Landrat, 1624/32 Hptm. der Ämter Pr.Eylau und Bartenstein/OP, 1627 Land-schatzmeister, dann Obergerichtsrat in Budzisken Kr. Sensburg/OP, 1641 Landhofmeister, 1636-41 Oberburggraf, 1641/53 Landhofmeister im Hzgt. Preußen, + 07.12.1653Tolks Kr. Pr.Eylau(Quelle: Ketelhodt v., AL, S.331; Quass. T; EuStT XXI/2002, T.146b), <>26.03.1654Königsberg/OP(Quelle: Tettau EuStT XXI/2002, T.157) (Tragh. K.).oo04.10.1615(Quelle: Stammtafel v.Tettau, 1835; Quass.; Tettau EuStT XXI/2002).

A. Eichhorn, Geschichte, s. 183. In fo rm a c je о ich h e rb ie p o d aje K. N ie- siecki, H e rb a rz polski, VI, L ip sk 1839, s. 176 — 177.