"Laboratorium" i "Apteka": miejsce służby Christiana Tolkiena

Laboratorium gdańskiej artylerii znajdowało się na wale koło Silberhütte

M. Deisch i jego wizerunek wałów przy Bastionie św. Elżbiety.

Wiemy już, że praprapradziadek J. R. R. Tolkiena – Christian Tolkien (1706, Kreuzburg/Krzyżbork – 1791, Petershagen/Peterszawa w Danzig/Gdańsku) – był od 1740 roku artylerzystą gdańskim (wpierw kanonierem, od 1745 bombardierem, ok. 1770 feuerwerkerem/ogniomistrzem. O funkcji ogniomistrza pisałem już tutaj. Zastanawiałem się, gdzie znajdowało się miejsce służby-pracy Christiana Tolkiena w Gdańsku. Ogniomistrz przygotowywał amunicję w tzw. Laboratorium. Zaś amunicję ("Feuerwercks Sachen") przechowywano w tzw. Starej Aptece (gdzie ostatnio otwarto małą scenę Teatru Wybrzeże):

Podręcznik artyleryjski z pocz. XIX wieku (polona.pl)

Gdańskie Laboratorium, w którym produkowano proch, znajdowało się na wale przy Silberhütte/Hucisku (A. F. Blech, Geschichte der sibenjährigen Leiden..., str. 39). W inwentarzu Artylerii Gdańskiej z XVIII wieku znalazłem nawet inwentarz tego Laboratorium (APG 300,18/7 (lata 1733–1793), str. 728, Nr 38). Znajdowały się w nim następujące wybuchowe materiały (może ktoś pomoże mi wypisać i przetłumaczyć, co znajdowało się w Laboratorium?):

W tym samym inwentarzu pod numerem 32 znajdujemy też spis rzeczy ze Starej Apteki ("In der Ammunition-Kammer oder Apoteca"):

 

Z dokumentu, który pochodzi z lat 1733–1793, wynika, że Artyleria Gdańska zawiadywała następującymi miejscami i składami:

Nr 1, "Südoost Bollwerck auf der Bastion"

Nr 2, "In den Ammunitions Kasten"

Nr 3, "Casmatten Schleus Wertz"

Nr 4, "Unter den Südoost Bollwerck in der Casmatten nach der Brücke"

Nr 5, "In der Schmiede"

Nr 6, "Unterm Thorgewölbe"

Nr 7, "Wasserpfort Bollwerck, aus der Bastion"

Nr 8, "In den Ammunitions Kasten"

Nr 9, "Auf der Cortin nach dem Wasser"

Nr 10, "In dem Ammunitions Kasten"

Nr 11, "Unterm Wasser Pfort-Schleusewertz, in der Eisern Thür Gewölbe"
Nr 12, "Casematten nach der Scheuse"

Nr 13, "In der Kugel Kammer"

Nr 14, "Im Brau-Hause"

Nr 15, "Recht in und unter der Gewölbe"

Nr 16, "dito"

Nr 17, "Auf der Rechtenseite der Casematten nach dem Büchsenmeist. Ort in Gewölbe"

Nr 18, "Bollwerk der Büchsenmeister Ort genant: Basson"

Nr 19, "In dem Ammunitions Kasten"

Nr 20, "Unter den Gewoelbe nach der Lincken Hand"

Nr 21, "Unten in der Casematten"

Nr 22, "In der Obern Casematten"

Nr 23, "Unten in der Casematten, der Ammunitions Casten"
Nr 24, "In demselben offenen Gewölbe"

Nr 25, "In dem Gewoelbe nach der Rechten Hand"

Nr 26, "In der Casematten nach der Rechten Hand"

Nr 27, "In der Bley-Kammer"

Nr 28, "In dem Bollwerck Scharfen Ort gennant"

Nr 29, "dito"

Nr 30, "Unterm Bollwerck am Scharfen Ort nach der Putzger Seile"

Nr 31, "dito"

Nr 32, "In der Ammunitions Kammer oder Apotheca"

Nr 33, "Auf dem Boden über der Ammunitions Kammer"

Nr 34, "Im Grossen Keller"

Nr 35, "Im Gewoelbe auf der Treppe, über den Herren Keller"

Nr 36, "Im Krustgewoelbe, unten an der Treppe"
Nr 37, "In der Langen Kammer Bley Kugelen"

Nr 38, "Im Laboratorio"

Nr 39, "Auf dem Heuboden"
Nr 40, "Im Thurm in der Untersten Kammer"

Nr 41, "Auf der Untersten Kammer"

Nr 42, "Auf der Lunten Kammer"
Nr 43, "In der Bude in Krantze"

Nr 44, "In einer Kammer aufm Krantze"
Nr 45, "In der langen Zech Bude"

Nr 46, "Schiffs Affiten [?]"

Mam nadzieję, że ta lista miejsc i składów może się na przykład przydać moim Braciom z Garnizonu Gdańsk (do którego przystąpiłem w tym roku).