Bergholtz, Tolkien i Bergmann – gdańscy artylerzyści

Dziś skupię się trochę na ciekawej pamiątce historycznej, jaką jest APG 300,R/B,6 czyli Buch der Wittwen Cassa der Artillerie. Anno 1727 ('Księga artyleryjskiej kasy wdowiej. Rok 1727', obejmuje lata 1727–1775). Piękny dokument oprawiony w zielony pergamin z wiązaniami. W bardzo dobrym stanie. Miałem przyjemność badać go osobiście.

Dokument został sporządzony przez znanego syndyka miejskiego z czasów saskich, Albrechta Rosenberga, a do 1775 roku dokonywali w nim dopisków kolejni urzędnicy zajmujący się finansami. Ciekawy jest regulamin kasy na życie i kasy wdowiej, który znajduje się również w zbiorze APG 300,R/B,6. Wynika z niego, że żołnierze artylerii zobowiązani byli wpłacać ze swojej gaży co miesiąc odpowiednie sumy zarówno na kasę na życie, jak i na kasę wdowią. Feuerwerker otrzymywał 18 florenów miesięcznie, a Bombardier 15 florenów – z tego zabierano na obie kasy miesięcznie 24 grosze. Dzięki temu w chwili śmierci jednorazowo wypłacano Begrabnis Geld w wysokości 24 florenów oraz w razie śmierci żołnierza wdowie 6 florenów miesięcznie.

W dokumencie możemy poznać nazwiska i rangę wszystkich członków gdańskiej kompanii artylerii od 1727 roku. Tym bardziej, że pod koniec dokumentu znajduje się spis Role derer jenigen Officiers, Comandeurs, Feuerwercker, Bombardiers, Cannoniers und Handtlanger..., gdzie znajdują się wszyscy członkowie kompanii. Dnia 2 sierpnia 1740 pojawia się w spisie Christian Tolkien (zaznaczono, że w 1740 ze swojego żołdu/gaży przez cały rok odłożył na potrzeby kasy wdowiej, z której utrzymywano 4 wdowy sumę 12 florenów; jego nazwisko zapisano Tolckien, APG 300,R/B,6, str. 28). Żoną Christiana była wtedy Helena Pokrowska (zapewne rosyjskiego lub polskiego pochodzenia; wciąż szukam informacji na jej temat). W lutym 1745 Christian Tolkien ożenił się jako wdowiec po raz drugi, a w 1746 pojawił się jego pierworodny, Daniel Gottlieb Tolkien. W APG 300,R/B,6, str. 35 czytamy, że w 1747 Christian Tolkien z uwagi na swój awans (Beßerung) z kanoniera na bombardiera dodał do kasy 2 floreny. Jako bombardiera widzimy w Role... na str. 67. Na ogniomistrza (Feuerwerker) awansował zapewne po 1755 (wtedy kończą się zapisy w Role...). W tej funkcji występuje jeszcze w 1771, a w 1788 opisany jest jako Feuerwercker reformé 'ogniomistrz w stanie spoczynku'.

Z tych samych dokumentów wynika, że teść Christiana Tolkiena, Ephraim Bergholtz był już w 1727 bombardierem (z księgi gruntowej Wyżyny wiemy, że w 1725 roku kupił prawo użytkowania działki i domu (?) na gruntach Szpitala św. Gertrudy – po nim w 1762 prawa te przejął Christian Tolkien specjalnym Grundbriefem) i że zmarł w 1757 (wdowa po nim zaczęła w lipcu 1757 otrzymywać rentę w wysokości 6 florenów, która potem zmniejszyła się do 5 florenów miesięcznie). Pani Bergholtz zmarła 5 czerwca 1770. Pod koniec życia renta po mężu wynosiła już tylko 3 floreny miesięcznie.

O żołdzie i wpłatach Johanna Carla Bergmanna napiszę kiedy indziej. Napiszę też o gaży żołnierza w stanie spoczynku.

c.d.n.

Dołączenie do kompanii i awans Christiana Tolkiena – APG 300,R/B,6, str. 68