Tolk[ien] von Merklingerode 1420 [OF 86/21]

Źródło: Ordensfoliant (OF) 86/21

Nota, wer dy Tolkynn für ... ... 

Wissentlich zey allen dy disse schrift seen add horen lesen, daz herr Olbrecht Zachsze vom ko Mykoln hot gedanckt guter betzalunge herr Nitsche Tolk, Casparn Tolk, Dytterichen Tolk, Niclos Tolk von Merklinge Rode vor etehalb hundert mark guthes geldes in vormundeschaft zeins zones Hannus oth zeynem zone Heynrich, der uff dy czeit mundig wass czu voller genunge alzo von der nochgeschrebene guther wegen Kleynen Borken, Neuw Tolkesdorf, Alde Tolkesdorff, Pleinknik mit aller hirschaft und erem czugehoren noch inhaldunge erer brieffe das zoyget lantrichter, lantscheppen und lantgehegetding. Gescheen am neheeschten donirstage noch letare anno domini m cccc xx

Zdobyłem Ordensfoliant nr 86 (kto siedzi w tych sprawach, ten wie, że jest to coś wysoce unikalnego; są to wyroki sądu ławniczego w Bartoszycach z lat 1391–1493), a w nim na str. 21 odkryłem zupełnie niezwykły tekst. Mamy w nim wszystko, co potwierdza, że (1) rodzina von Markelingerode z Saksonii (tutaj: "von Merklinge Rode") jest tożsama z rodziną Tolk z Prus, i że Tolk von Markelingerode nazywali się w późniejszym czasie po prostu Tolkyn czyli Tolkien (patrz późniejszy dopisek u góry tekstu) oraz że (2) Tolkienowie z Tolko/Tolks i Tołkin/(Neu-)Tolksdorf to ci sami Tolkienowie, którzy wcześniej na Warmii założyli Tolkowiec/(Alt-)Tolksdorf [może to też być dawna nazwa dzisiejszej Staryni czyli niemieckiego Groß Altendorf k. Tołkin) oraz wsie Lipowina/Lindenau oraz Wolę Lipowską/Breitlinde. Ponadto z analizy porównawczej innych dokumentów wnioskuję, że Nitsche, Caspar i Dietrich to synowie Clauko Tolkyna oraz jego żony Adelheid (siostry biskupa warmińskiego, Henryka Vogelsanga). Niclos Tolk był natomiast ich kuzynem – synem Matthiasa II Tolkyna albo Bertholda Tolkyna. Wszyscy oni byli potomkami Matthiasa I Tolk von Markelingerode (zm. 1379)

Z tekstu ponadto wynika, że niejaki Olbrecht Zachsze (Albrecht Sachse, 'Sas'; czyżby syn Heinricha Sachse, współwłaściciela wsi Tołkiny w 1374? - patrz tutaj) przekazał pod opiekę Tolków swoich niepełnoletnich synów Hannusa oraz Heynricha, przeznaczając na ten cel dochody z wymienionych dóbr znajdujących się m.in. w Kleyne Borken, Neuw Tolkesdorf, Alde Tolkesdorf etc. Sprawa została załatwiona przed sądem ławniczym w Bartoszycach. Czy wspomniany Albrecht Sachse to Albrecht Herzog von Sachsen, jeden z komturów pokarmińskich (ok. 1380-1381), a wcześniej prokurator w Rastenburgu (1374)? Sachse to być może przydomek Matthiasa I Tolk von Markelingerode – w dokumencie PU IV 628 z 30 XI 1350 spotykamy tołka komtura Bałgi, Mathiasa Sachse. W 1356 tołkiem bałgijskim jest Matthias Tolk von Markelingerode. Imię Mathias (Maciej) nie było wówczas popularne w krzyżackich Prusach i można podejrzewać, że mamy tu do czynienia z tym samym tołkiem.