"Zinsner Jacob Tolckin" (Globuhnen 1582)

Oto zdobyty właśnie dzięki skanom (dziękuję za fundusze moim Patronom) najstarszy zapis o Tolkienach z Globuhnen. W dokumencie Haushaltsvisitation des Amtes Brandenburg 1582 (EM, 17h, Nr 8) znajdujemy opis stosunków prawnych w naszej "Tolkienowskiej" wsi Globuhnen. Pod koniec opisu mamy ten oto tekst: 

EM, 17h, Nr. 8 (Haushaltsvisitation des Amtes Brandenburg 1582)

Weil auch vnter gemelte [sieben] Pauren ein Zinsner Jacob Tolckin zum Scharwergk geschlagen, ehr aber dessen sich die andern beschweren, nicht Scharwercket, Ist ihnen zu gesaget, das der Heuptmann deshalben was billich vorordnen soll.

Po polsku:

Ponieważ zostało to zaraportowane przez [siedmiu] chłopów, proponuje się, by czynszownik Jacob Tolkien brał udział w szarwarku, ale on nie wykonuje szarwarku i reszta się skarży. Obiecano im, ze starosta mu to nakaże. 

Oto najstarsza znana wzmianka o Tolkienach z Globuhnen, które w końcu XVI wieku było wsią prawa pruskiego przechodzącą na prawo chełmińskie. Tolkien nie jest jeszcze nazwany sołtysem (bo to określenie pojawia się tylko we wsiach prawa chełmińskiego), ale jest kmieciem czynszowym, czynszownikiem (niem. Zinser, a w Prusach z tego czasu często Zinsner). Z innych dokumentów wiemy, że Tolkienowie legitymowali się w Globuhnen przywilejem z 1514 roku, nadanym im przez wielkiego mistrza, Albrechta (późniejszego księcia w Prusach), który zwalniał ich z wszelkich szarwarków (a do takich prac chciano przymusić Tolkienów w 1582) - patrz tutaj. Tolkienowie z Globuhnen - przodkowie J. R. R. Tolkiena - w jakiś sposób byli spadkobiercami Paula Kattena, który ten przywilej otrzymał (albo Tolkienowie to Kattenowie po zmianie nazwiska, albo wżenili się w te wolne radła). Tę sprawę chcę rozwikłać w dalszych badaniach. Brakuje mi jeszcze szczegółowych dokumentów z lat 1514-1582, w których widziałbym przejście od Kattenów do Tolkienów.

A zatem Tolkienowie w pruskiej wsi Globuhnen byli przede wszystkim czynszownikami (Zinsner, Zinser), gospodarującymi na pruskich radłach (niem. Haken, miara gruntu). Stali wyżej od zwykłych pruskich chłopów pańszczyźnianych, którzy musieli wykonywać szarwark. Można być dość pewnym, że tacy czynszownicy wywodzili się od tzw. małych wolnych Prusów, potomków tych Prusów, którzy w XIII w. stanęli po stronie Zakonu w czasie powstań antykrzyżackich. Już nie jestem tak pewien, czy Tolkienowie w Globuhnen byli tłumaczami prusko-niemieckimi, tzw. tołkami (niem. Tolck, Dolck - patrz tutaj). Możliwe, że słowo niemieckie solch 'taki' odczytywałem jako dolck 'tłumacz'.

Już w końcu XVI w. nasz Jacob Tolkien jest chełmińskim sołtysem, a zatem przymuszanie go do szarwarku się nie powiodło!

Globuhnen w XVI w. (Ostpr. Fol. 1319)

Podsumowanie: Globuhnen leżało na pruskich obszarach osadniczych. Pierwsi znani Tolkienowie wydają się być z początku tzw. Hakenzinsbauern des Ordens, kmieciami czynszowymi na pruskich radłach (miara ziemi, niem. Haken). Ludność taka wywodziła się przede wszystkim z tzw. klein frei, czyli z małych wolnych Prusów. Według Guddata była to warstwa ludności wiejskiej, która stawiała szczególny opór wielkim właścicielom.Tolkienowie od początku należą do buntowników (widać to też w 1614, gdy w Krzyżborku Friedrich Tolkien/"Tolckin" nie złożył hołdu lennego nowemu księciu w Prusach).