Skaut Ronald Tolkien (1909-1910)

Wiosną roku 1909 „zaczęły swoje działania trzy zastępy skautów pod dowództwem Braci Tolkienów” – czytamy w Magazynie parafialnym katolickiego Oratorium w Birmingham. W poniedziałek wielkanocny przeformowały się one w Brygadę Chłopięcą. Magazyn dodaje: „Gdy już nabiorą doświadczenia w musztrze, poprosimy kilku naszych przyjaciół, żeby pomogli ich wyposażyć w koszule, chlebaki itp.”. Początki skautingu w Anglii to rok 1907. Idee Baden-Powella stały się szybko atrakcyjne dla młodzieży angielskiej ponad podziałami konfesyjnymi, klasowymi i narodowościowymi. W 1908 ukazała się książka Baden-Powella Skauting dla chłopców – pierwszy typowo skautowy podręcznik. I jak widzimy, już wiosną kolejnego roku ruch skautowy ożywił parafię katolicką w Birmingham, do której należeli dwaj chłopcy: John Ronald Reuel Tolkien (ur. 1892) i Hilary Arthur Reuel Tolkien (ur. 1894). Bracia stali się liderami zastępów. Ciekawe, że gdy w grudniu 1910 w ich szkole (Szkoła Króla Edwarda w Birmingham) toczyła się debata pod znamiennym tytułem „Ulegamy degeneracji”, jeden z uczniów zaprzeczył zjawisku degeneracji, bo przecież w szkole działali już skauci! J. R. R. Tolkien nie działał w skautingu zbyt długo. W 1910 składał egzaminy na uniwersytet w Oksfordzie i jego myśli zaprzątały już inne sprawy. Był też bardzo zakochany w swojej przyszłej żonie, Edith. Mamy jednak pewną oryginalną pamiątkę z czasów skautowych, która pokazuje szerokie zainteresowanie młodego Tolkiena, przyszłego kreatora języków i znakomitego pisarza.

Wśród dokumentów J. R. R. Tolkiena należących do zbiorów specjalnych Biblioteki Bodlejskiej w Oksfordzie, znajduje się zeszyt zatytułowany The Book of Foxrook (dosłownie „Księga Lisa-Gawrona”). Z kontekstu dokumentu wynika, że jest to księga kodów dla drużyny skautów pod dowództwem Tolkiena. Zapisana jest ona w języku esperanto, bo młody Tolkien przeżył okres fascynacji tym uniwersalnym językiem. Są tam też elementy dziecięcego języka „zwierzęcego”, animalika, którym bracia Tolkienowie i ich kuzynki, bawili się w czasie wspólnych wakacji. W języku tym, w swoistym kodzie, każde angielskie słowo zastępowano nazwą zwierzęcia. I tak fox ‘lis’ to ‘skaut’, a rook ‘gawron’ to ‘kod’ (zatem foxrook to ‘kod skautowy’). Tolkien nosił w tych młodzieńczych zabawach pseudonim Wydra, co w języku esperanto brzmiało Lutro. Księga kodów zawiera wymyślony przez Tolkiena pseudoruniczny alfabet oraz listę ideogramów, które miały pomóc skautom zapisywać na drzewach tajne wiadomości. Widzimy jak siedemnastoletni chłopak zdradza talenty i wykazuje się zainteresowaniami, które rozwijał przez całe swoje życie, a które owocowały potem dziełami Silmarillionu czy Władcy Pierścieni.

Nauka w Szkole Króla Edwarda w Birmingham wiązała się z przynależnością młodego Tolkiena do Treningowego Korpusu Oficerskiego. Jego zdjęcia w mundurze z tamtych lat, to zdjęcia z tej właśnie jednostki, nie ze skautingu. Ale można powiedzieć, że i działalność skautowa, i trening wojskowy dobrze przygotowały J. R. R. Tolkiena do bycia gotowym, żeby służyć innym ludziom i swojej ojczyźnie. Wkrótce wybuchła I wojna światowa, w czasie której Tolkien walczył w okopach nad Sommą. W czasie jego rekonwalescencji, zaczął powstawać przyszły Silmarillion.

Pod koniec lutego ukaże się w Polsce książka Johna Gartha pt. Tolkien i pierwsza wojna światowa. Serdecznie ją polecamy nie tylko miłośnikom Śródziemia!

Ryszard Derdziński („Galadhorn”) w Harcerzu Rzeczypospolitej