Tolkeimer z Huntenau (1583)

XVI-wieczna mapa z Huntenau oraz lokalizacją Romowego,
Caspar Henneberger (1529-1600)

 

To ważne odkrycie po analizie ostatnich XVI-wiecznych dokumentów z kolekcji Etatministerium (GStA). Wieś pierwszych Tolkienów, Globuhnen, znajdowała się na dawnym terytorium plemiennym pruskich Natangów we włości (czyli okręgu, po prusku *pulkas) Huntenau (stprus. Wuntenowe), nad rzeczką Pasmar, blisko pradawnej Puszczy Dinge. 

 

Huntenau to niezwykłe miejsce w Prusach, gdzie podobnie jak na Sambii, najdłużej trwała kultura dawnych Prusów oraz ich język. Taki rezerwat dawnej kultury, który ulegał silnej germanizacji przez cały XVI i XVII w. To tam tkwią korzenie Tolkiena!

 

Osiemset metrów na południe od Globuhnen, również nad rzeczką Pasmar, znajdował się staropruski gródek z czasów pogańskich, zwany w XIX wieku Hünenschloss (‘Zamek Olbrzymów’, ‘Zamek Hunów’) lub Hühnenschloss (‘Kurzy Zamek’). W dokumencie z 1583 nazwany jest po prostu Schloss. Jego wały miały 2½–3 m wysokości, a średnica gródku wynosiła ok. 10–12 m. Hunowie to w kulturze niemieckiej synonim niszczycielskich gigantów, dlatego w baśniach hunami nazywano 'olbrzymy' (nasze olbrzymy z kolei pochodzą od następców Hunów, od Awarów: Awarzyn > Obrzyn > olbrzym). Ale Hunowie mają swoje miejsce w teoriach na temat etnogenezy Prusów. Zobacz tutaj.

 

Natangijski, dolnoniemiecki poeta Wilhelm Reichermann tak pisał o Huntenau:

Önn Noatange, wo't Fröschingsfleet

Bie Branneborg geiht önn et Haff,

Da licht, wat mancher noch nich weet,

Et "Huntausche" nich wiet von äff.

Man räkent nage Därper to,

So väl öß davon woll bekennt,

Onn met de Bure öß dat so:

De wäre "Huntauer" genennt.

Tolkien pochodzi z niezwykłej krainy. Szkoda, że ta część Natangii znajduje się dziś w Mordorze Okręgu Kalingradzkiego. Pamiętajmy, że nazwisko Tolkiena pochodzi od nazwy założonej w początkach XVI w. wioski Tollkeim - zgodnie z mapą Hennebergera było to kilka kilometrów od legendarnego okręgu świątynnego w Romowym. To tam miał spełnić swoje życie Król Widewuto. Za to wieś Globuhnen znajdowała się w legendarnym Wuntenowe. Czy to ta kraina opisana jest przez Ptolemeusza jako ziemia nadbałtyckich Wenedów (zapewne bałtyjskich Wenedów w odróżnieniu od słowańskich Wenedów)?

HA, EM, 17h, Nr. 10 (1583)

 

O mapie

 

Szczerze mówiąc nie znałem wcześniej tej XVI-wiecznej mapy Kaspara Hennenbergera ("Kurtze und einfeltige Beschreibung aller Hohemeister Deutsches Ordens S Mariae, des Hospitals zu Jerusalem") z zaznaczeniem dawnych pruskich miejsc. Można się z nią i całym dziełkiem zapoznać na Polonach - tutaj.

Dla mnie fascynujące jest to, że Hennenberger lokuje słynne sanktuarium Romowe w Natangii, nad dzisiejszą Bezledką na terenie późniejszego majątku Romitten. Pisał o tym zresztą Toeppen (patrz skan), a samą mapę przerysował Krzysztof Hartknoch. Czy grała tu rolę tylko podobna nazwa (Romowe : Romitten), czy jakaś wiedza pozyskana od lokalnych Prusów (w XVI w. na terenie Natangii wiele obszarów wiejskich było wciąż pruskojęzycznych).

 

W związku z moimi badaniami #TolkienAncestry fascynuje mnie też jeszcze jedna sprawa. Są dwie nazwy miejscowe, od których bierze się nazwisko Tolkien - jest to majątek Tolkeim (Tollkeim) koło tego właśnie Romitten oraz Tolkiem (Dolkeim) na Sambii, koło Romehnen (Romehnen też jest podejrzewane o nazewniczy związek z Romowym). Może moi Tolkienowie wywodzili się od jakichś pradawnych kapłanów? Może pochodzą od Bruteno (prus. Pratennis)? 

 

Mam wyobraźnię...