poniedziałek, 26 listopada 2018

Globuhnen (Głabuny)
– wszystko co wiemy o wsi Tolkienów

Fig. 1
Natangia, Krzyżbork, moreny, dolina Pasmaru i pruskie dzieci
Dziś zapraszam Was do samych korzeni, do samych początków rodziny Tolkienów. Wieś Globuhnen, która po polsku nazwana by była pewnie Głabunami, gdyby w jej okolicy zamieszkali kiedyś Polacy. To tam mieszkał praprapraprapradziadek Profesora Tolkiena, Michel Tolkien, wolny i sołtys chełmiński wsi Globuhnen (do 2 poł. XVII w.). Chodźmy do doliny rzeczki Pasmar, położonej wśród zielonych moren Natangii...

Fig. 2
Mapa pruska z poł. XIX wieku. Widać, że we wsi istniało niewiele domów murowanych
(zazn. na czerwono); w jednym z nich zapewne mieszkali sołtysi Tolkienowie!

Zanim powstała wieś

Fig.3
Mapa pogańskich Prus z pracy Krzysztofa Hartknocha.
Widać Witige i Sollau, a nieco na wschód słynne Romowe
 
Globuhnen i sąsiednie miejscowości znajdowały się na terytorium plemiennym pruskich Natangów, blisko Puszczy Dinge. 800 metrów na południe od Globuhnen, również nad rzeczką Pasmar, znajdował się staropruski gródek z czasów pogańskich zwany w XIX wieku Hünenschloss ('Zamek Olbrzymów', 'Zamek Hunów') lub Hühnenschloss ('Kurzy Zamek'). Jego wały miały 2,5–3 m wysokości, a średnica gródku wynosiła ok. 10–12 m. Istniał też wzmiankowany przez Hartknocha gród pruski Witige na terenie późniejszego miasta Kreuzburg (Krzyżborka), podbity przez krzyżaków w 1240, a w 1253 zastąpiony budowlą obronną Zakonu Niemieckiego. Tutaj już w 1277 znajdowała się siedziba Komturstwa Natangijskiego. W 1315 Krzyżpork otrzymał prawo miejskie (być może element Kreuz- w nazwie nie pochodzi od krzyża, a od pruskiej nazwy Krücken znanej z okolic Krzyżborka; łacińska nazwa miejscowości brzmiała Cruceburch). Na wschód od Krzyżborka znajdowała się też dawana pruska miejscowość Sollau koło Kilgis. W tych okolicach działał między innymi słynny pruski bohater, Herkus (Henryk) Monte!

Fig. 4
Gródek Hünenschloss i jego rekonstrukcja – Nikołaj Kożanow

Nazwa

[Zestawienie danych z pracy Grasildy Blažienė, Baltische Ortsnamen in Ostpreussen (2005) oraz moich badań źródłowych]

Globuhnen, (pol. hipotet. *Głabuny, lit. Glabūnai), wieś 1,2 km od Sollnicken, w powiecie Iława Pruska [Kr. Pr. Eylau], nazwa miejscowa [ON] o etymologii od nazwy osobowej Glabūn-, Glabune – 'opiekun' (?), 'ktoś, kto otacza opieką, przytula'; por. prus. glabāni 'pieszczota', glābtun 'objąć, uścisnąć'. Forma Glabonyn z XIV wieku to określenie potomków takiego Glabune; tak jak Tolk 'Tłumacz', Tolkyn 'potomek Tłumacza').

1378 Thomas von Glabonynen vnser tolkg CDW 55

1406 Globaynen, Marienburger Tresslerbuch, s. 397 
1425 Glabunen, OF 164, s. 1 
1427 zu Glabun OF 86/26
1440
Krezmer zu Glabonnen XX. GHS Amt Brandenburg 1, s. 150
1480 Glabuny, Glabunen, Glabonnen (Caspar Nitsche) Ostpr. Fol. 116, s. 140 
1488 Glabunikaim (Henrich Kongigke) Ostpr. Fol. 116, s. 96
1507 Glabunickaim, Glabun, OF 134, s. 82, 78
1514 Glawenkeim XX. GHS Amt Brandenburg 1, s. 152-153
1539 Glabunigkeim XX. GHS Amt Brandenburg 1, s. 152
1540 Glabunikeym Ostpr. Fol. 991a, Nr. 4, s. 12
1623 Greger Freyer zu Globunen Ostpr. Fol. 2136, s. 19
1785 Globuhnen Goldbeck, VT. 55
1802 Globuhnen Schroetter VI
1873 Globuhnen, Gut Pierson, ANK. 506
1878 Glabunen, Globunen, Weber, Preussen 507
[1893] Globuhnen OV. 144
1906 Globuhnen 70
1933 Globuhnen 50
1997 Medovoje MLTV. 136

Najdawniejsze dzieje wsi

[Okazało się, że wzmianka z 1378 dotyczyła wsi Glabus pod Chojnicami, dlatego ją skreślam!] W Codex Diplomaticus Warmiensis (patrz tutaj) znajdujemy XIV- i XV-wieczne zapisy, które łączą nazwę podkrzyżporskiej wsi Globuhnen z urzędem tłumaczy w kancelariach krzyżackich, z tak zwanymi tolkami (patrz tutaj).

Fig. 5
Pierwsza wzmianka o Globuhnen w Codex Diplomaticus Warmiensis

Oto w Pasłęku (niem. Holland) zapisuje się pewne przywileje czterem Prusom o imionach: Monte, Thomas, Glinse i Glabune. Jako tłumacz w czasie transakcji występuje tolk ('tłumacz') Thomas ze wsi Glabonynen, czyli z późniejszych Globuhnen. Być może w tym jednym dokumencie znajdujemy zarówno zasadźcę wsi, Glabuna (jego imię oznacza kogoś, kto otacza opieką, przytula: prus. glabāni 'pieszczota', glābtun 'objąć, uścisnąć'), nazwę jego potomków zawartą w nazwie miejscowej – Glabonyn, l.mn. Glabonynen 'potomek Glabuna') i urząd tolka, który był członkiem tego rodu (?). Kto wie, czy to od Prusa Thomasa, tolka-tłumacza w kancelarii szpitalnika Ulricha Fricke z Pasłęka, nie pochodziła gałąź rodu o przydomku Tolkien z Glabuhnen (wiemy, że alternatywna teoria wiąże naszych głobuńskich i krzyżporskich Tolkienów z innym tolkiem, Matthiasem Tolk von Markelingerode, rycerzem, którego ojciec przybył zapewne z Harzu w Niemczech, a matka zapewne pochodziła z rodu nobilów pruskich z okolic Kętrzyna... Ciekawe która teoria zwycięży).

Wieś założona przez Zakon na przełomie XIV i XV w. Zasadźcą był Prus służący Zakonowi, Glabun? Najdawniejsza wzmianka na temat wsi pochodzi z Marienburger Tresslerbuch, s. 397, gdzie mowa o Hosleyke von Globaynen. Na początku we wsi była tylko karczma (należąca do wolnego Prusa?) i jeden zagrodnik.

[Okazało się, że wzmianka z 1425 dotyczyła wsi Glauthienen dlatego skreślam!] W krzyżborskiej księdze czynszów z lat 1419–1425, Dis sint die Freyen von Cruczeburg ('Ci są wolni z Krzyżborka') znajdujemy wpis na temat Glabunen:
Glabunen. Der Kretzem czinset fünftehalb M uff Martini und 1/5 Schock Huner. Kirstan, Plauwel, Peter Kirkin, Niclos Kukyne, Andreke, Lucas, Niclos, Martin, Hans Sudaw. (...)
W 1426 w Globuhnen (które wtedy liczyło 19 łanów i 20 morg) były dobra dużego wolnego (groß frei), brata krzyżackiego, Jacoba Schoffstedta – 17 łanów i 18 morg. We wsi znajdowała się też karczma (Krug) oraz dobra jednego zagrodnika zakonnego.

W 1480 komtur pokarmiński, Bernhart von Balzhofen, zapisał na prawie chełmińskim karczmę oraz jeden łan chełmiński i pół włóki oraz łąkę wolnemu Casparowi Nitsche. Casper skarżył się, że poprzednie nadanie na piśmie zaginęło w wyniku działań wojennych na terenie wsi.

W 1488 komtur pokarmiński, Hans von Tieffen, zapisał trzy włóki w Globuhnen (Glabunikaim) wolnemu o imieniu Henrich Kongigke (Kongehl? Wydaje się, że mamy tu do czynienia z dwiema końcówkami zdrabniającymi: pruską -ike oraz niemiecką -el oraz pruskim imieniem Kānge). To tu prawdopodobnie zaczyna się historia dóbr ("prußische Freiengüter"), które w XVII i XVIII wieku należały do wolnych chełmińskich, Kongehlów. Co ciekawe z tym nadaniem wiązała się służba wojenna z ogierem, pancerzem i knechtem ("einen [Kriegs]dienst mit Hengst und Harnisch und Mann").

Fig. 6
Wygląd pruskiej wsi w XVII wieku (na przykładzie Lubicza k. Torunia)

W 1507 dobra w Globunen liczyły 29 włók. Znajdowała się tam też karczma (Ostpr. Fol. 134, s. 82r).

W 1519 dobra w Globuhnen były częściowo "prußische Freiengüter" (wolnymi dobrami prawa pruskiego), częściowo "landesherrlische Hufenzinsdorf" (niemiecką wsią płacącą czynsz z łana, należącą do pana ziemskiego czyli Zakonu, a potem Księcia) i  częściowo "landesherrlische Hakenzinsdorf" (pruską wsią płaczącą czynsz z włóki (hake), należącą do pana ziemskiego, czyli jak wyżej). Od 1514 trzy włóki pruskie posiadał tam przodek rodziny Tolkienów, Paul, Katten Tochter Mann 'Paweł, zięć Katte'? (patrz tutaj). Były to wolne włóki z niskim czynszem, co świadczy o pełnieniu przez Paula funkcji na rzecz właściciela - był on zapewne pruskim sołtysem (zwanym czasem po polsku starostą), który pilnował we wsi porządku oraz czuwał nad płaceniem czynszów.

Dawna architektura wiejska w Prusach
W 1539 książę Albrecht Hohenzollern zapisał "freyguth" na prawie pruskim w Globuhnen Michelowi Kongehlowi z tymi samymi obowiązkami jak w dokumencie z 1488 (patrz wyżej). Kongehlowie będą w posiadaniu tej ziemi także w XVIII w. (XX. GHS Amt Brandenburg 1).

Według spisu podatku przeciw Turkom z 1540 (Ostpr. Fol. 911a 4, s. 12) we wsi mieszkali: Hornick, Asmus, Schwarkin [?], Knobloch, Merthin, Benedict, Michell i Hans.

W 1580 wydano decyzję o rozbiórce zamku krzyżackiego w Krzyżborku. Czytamy, że karczmarz w Globuhnen otrzymał część starych cegieł. Wtedy zapewne postawiono we wsi nową, murowaną karczmę (Sahm, s. 83, Etatsminister 18).

XVII wiek to czas plag (1625) i najazdów zbrojnych (wojska polskie Zygmunta III Wazy i wojska szwedzkie w czasie wojen szwedzkich). Bardzo dotknęło to okolic Krzyżborka, w tym wsi Globuhnen. Ludność była obciążona kontrybucjami, a teren został zmobilizowany i zmilitaryzowany przez księcia Jerzego Wilhelma. Dla naszych okolic był to czas pożogi, śmierci, gwałtu, rabunku i głodu.

W 1623 (Ostpr. Fol. 2136) Globuhnen (Globunen) obok innych wsi (dosłownie: Wangitte, Kodrinen, Lauck, Perwitten, Lipnicken, Varsen, Sollicken, Patrancken, Wargitten, Poplitten, Schwanns, Sollnicken, Saainckeim/Schoischen, Vamssen, Kalligen) opisana jest jako wieś pierwotnie na prawie pruskim, która została przeniesiona na prawo chełmińskie. We wsi istniały wtedy wolne dobra chełmińskie (rodzina Kongehl) oraz chełmińska karczma (również Kongehlowie). W spisie mieszkańców jest już Michael Tolkien ("Tolckheim"), który wyróżnia się płaceniem bardzo małego czynszu, co jest świadectwem jego pozycji sołtysa chełmińskiego (jego poprzednicy byli sołtysami prawa pruskiego, czyli tzw. starostami). Wieś leżała na 29 łanach i 20 morgach, z czego do wolnych należy 4 i pół włóki. We wsi mieszkali wtedy: Nicol Kohl, Mertin Kincke [?], Andres Wichardt  [?], Andres Wihke [?], Martin Hofman i Michael Tolkien ("Tolckheim").

Opis wsi w 1623 (Ostpr. Fol. 2136)

W 1626 wieś Globuhnen określona jest jako "Bauerndorf (sozial und rechtlich angegeliche)". Mieszkają tam Tolkienowie.

W krzyżborskich księgach parafialnych z XVII i XVIII wieku znajdujemy następujących mieszkańców wsi Globuhnen: Michel Tolkin i jego żona Elisabeth (wolny chełmiński sołtys Glabunen/Globuhnen), Friedrich Trappel (kowal w Glabunen), Christof Conigkel/Congiel/Kongehl, Chistof Dreger/Dreher/Dreer (karczmarz; po nim karczmarzem był m.in. Gürge Wille), Hans Calow/Kalau, Hans Wickelihn, Michel Schunemann, Jacob Krusen, Jacob Wichert, Hans Perkuhn, Valtin Steffen, Erhart Supplitt, Christian Schiller (Schulmeister ze Glabunen), Jurg Will Dietrich Stobbe, rodzina Polkein (później Polkien) i in. Z rodu Kongehlów wywodził się słynny niemiecki poeta barokowy, Michael Kongehl (1645–1710).

Jeszcze w latach 1700-1714 we wsi Globuhnen (nazywanej wtedy Amtsdorf 'wsią urzędową') znajdowały się: karczma (Krug), wolne dobro (Freigut) i dobro sołtysie (Schulzengut) oraz pracowali tam czterej chłopi królewscy – tak według Spezialprotokoll über das Amtsdorf Globuhnen und darin gelegenen Krug, Freigut und das Schulzengut sowie Auszüge der bisherigen Steuergefälle aus den Jahren 1700 bis 1714, "Verträge über die Entrichtung der neu zuzahlenden Steuern und Privilegien und Verschreibungen" (XX. HA, GHS, Amt Brandenburg Nr. 1, 129VS - 150RS). Termin Amtsdorf odnosi się do wsi, która jest bezpośrednio podporządkowana urzędowi królewskiemu, w przeciwieństwie do wiosek sądowych lub junkierskich, które podlegały sądom szlacheckim. W Globuhnen w 1715 mieszkali: Heinrich Schmid (kruger/karczmarz), Christoph Kongehl (frey/wolny), Friderich Tolkien (frey cöllmischer schulz/wolny sołtys chełmiński, syn Christiana Tolkiena), chłopi królewscy (z których sołtys zbierał czynsze i szarwarki?): Martin Kehlen, Michel Geiso [Geisau?], Hans Blankenberg, Christoph Truchs (jeden z nich był być może krawcem, co wynika z ksiąg parafialnych).

Nie wiem, od kiedy Tolkienowie pełnili urząd wolnego i chełmińskiego sołtysa wsi Globuhnen (patrz wyżej - na pewno już w 1623). Nazwa urzędu ziemskiego "frey und köllmscher Schulz zu Glabuhnen" pojawia się w źródłach dotyczących wsi Globuhnen po raz pierwszy w 1645 (nazywany też po łacinie w księgach parafialnych Krzyżborka praetor[ius], np. w 1654). Ale sołtys jako zarządca wsi na prawie pruskim z ramienia wpierw Zakonu, a potem księcia i króla funkcjonował tam co najmniej od 1514 (być może nazywany był po prusku eptmanis). Wg Gudatta jego obowiązki były następujące:

"Musiał się upewnić, że czynsze zostały zapłacone we właściwym czasie, że rolnicy zdążyli z pracami polowymi, a las nie został zniszczony przez wycinkę. Sołtys musiał także czuwać nad moralnością rolników. Powinien pilnować, żeby chodzili do kościoła. Dbał o moralność zabraniając im przeklinania i powstrzymując ich przed występkami i rozpustą." 
Sołtys razem z karczmarzem (wpierw Kruger, potem zwany Gastgeber) był też obecny przy praktycznie każdym chrzcie dzieci z Globuhnen ,a z roku 1699 znamy sytuację, w której sołtys Christian Tolkien ochrzcił umierającego noworodka. Wieś należała oczywiście do parafii w Krzyżborku. Sołtys miał też za zadanie przygotować wybrane osoby ze wsi do walki na wypadek wojny. Odgrywał więc ważną fukncję militarną (w kolejnych stuleciach Tolkienowie zaznaczą się jako dzielni żołnierze pruscy, gdańscy, angielscy). Oto znani nam sołtysi:
  1. Rigau [?] przed 1514 (w Kreuzburgu/Krzyżborku w XVII w. żyła rodzina Richaw/Richau)
  2. "Paul Katten Tochter Mann" ("Paul, zięć Katte" albo "Paul Katten, pewien zięć", 1514)
  3. nieznani nam na razie z imienia sołtysi
  4. Michael Tolckheim/Tolkin I (1623) praprapraprapraprapradziadek Profesora Tolkiena
  5. Michel Tolckyn/Tolkien II ("schulz zu Glabunen", 1651, 1661, 1663, 1670), (do 2 poł. XVII w., zm. ok. 1670)
  6. Michael Tolkien III (junior 1669, junior praefectus 1671, 1672, 1679, 1686), syn Michaela II
  7. po śmierci Michaela w latach 1688-1691 jego funkcje pełniła jedyna córka, Barbara Tolkien
  8. Christian Tolkien I (1691, 1700, zm. 1701), syn Michaela II
  9. Friederich Tolkien (1708, 1717, "frey und köllmscher schultz zu Glabunen"), syn Michaela II, brat Christiana Tolkiena I
  10. Elisabeth Tolkien, "Schulzinin", żona Friedericha (1721-26), nazwana też "vidua Tolkienin frey Schulzin".
W pocz. XVIII w. na terenie wsi (zapewne w karczmie) przebywają żołnierze lokalnego garnizonu. Johann Friedrich Goldbeck w Volständige Topographie des Königreichs Preussen z 1785 pisze, że Globuhnen było wsią królewską (Königlich Dorf) z osiemnastoma kominami (Feuerstelle), co zapewne równa się osiemnastu domom (i być może około 100 mieszkańcom). Następcami Tolkienów jako chełmińskich sołtysów w Globuhnen był Christoph Struwe (księgi chrztów, 29 września 1733; tak nazywa się też jedna z osad w parafii krzyżobrskiej), a potem rodzina Vogel (choć w spisie z 1785 jest tylko kilka wsi nazywanych Cölmisch Frey Schulzen Gut: Nickelsdorf, Quedenen, Köschten, Thyrau - nie ma Globuhnen). Znani mi kolejni sołtysi z rodu Vogel to Gottfried Vogel (1758-1798, syn Johanna Friedricha), Carl Vogel I, Carl Vogel II i Gottfried Rudolph Vogel.

Wieś znajdowała się wtedy w Królestwie Prus, w starostwie powiatowym pokarmińskim (Landräthlicher-Kreis Brandenburg; po polsku Pokarmin), w iławskim okręgu sądowym (Justitz-Kreis Preuß. Eylau), w rejonie urzędu w Kobbelbude (Domainen-Amts Bezirk Kobbelbude), w parafii krzyżborskiej (Geistliche Inspektion Eingepfarrer zur Kirche Kreuzburg)*, gdzie patronem kościoła (Patron der Kirche) był król pruski. Pobliskie Kobbelbude było wtedy królewskim urzędem domeny, folwarkiem i wsią (Königlich Domainen-Amt, Worwerk und Dorf, któremu podlegały wsie Altenburg, Gollau, Ottilienhof, Ludwigswalde, Sollau, Cavern, Globuhnen, Liegnicken, Tiefenthal). W pobliskim Krzyżborku (Kreuzburg) stacjonowały w 1785 trzy kompanie pruskiej piechoty (3 Compagnien Infanterie). Krzyżbork powstał w 1350 jako miasto królewskie (Königlich Immediat-Stadt), a w 1782 znajdowało się w nim 228 kominów z 1018 mieszkańcami. Według Goldbecka w pobliskich rzeczkach Pasmar i Keygster łowiło się trocie i ślizy. Radca podatkowy dla tego okręgu miał swój urząd w Domnau, a okręg podatkowy nazywał się bartoszycki (Bartenstein).

W spisie mężczyzn pomiędzy 12. i 60 rokiem życia z 1778 znajdujemy następujących 45 mieszkańców wsi: Gottfried Vogel, Friedrich Borofscky, Johann Kristan, Andreas Prang, Peter Mehlenfeld, Friedrich Vogel, Clemens Polley, Christoph Mahler, Christoph Schwill, Johann Wolter, Michael Wolter, He. Rappuhn, Johann Pruscky, Fried. Rode, Johann Buchholtz, Christian Will, Jacob Siebrandt, Christian Wachter, Martin Wasilewsky, Christian Schmidt, Gottfr. Engelbrecht, Gottfried Wölck, Gottl. Dickert, Gottfried Pottel, Gottfried Kristan, Christian Hermann, Michael Wölck, Michael Palcke, Christian Lachmann, Johann Grentz, Michael Kristan, Daniel Hopp, Gottfr. Buchholtz, Gottf. Seydler, Gottfried Nisswald, Gottlieb Nieswald, Ludwich Nieswald, Ludwich Debler, Gottl. Laudien, Gottf. Ross, Johann Bolofscky, Michel Bolofscky, Christian Kristan, Christoph Bunck, Phillip Bolofscky.

Dzięki spisowi szkolnemu z 1813 wiemy, że dzieci z Globuhnen chodziły do szkoły wiejskiej w Sollnicken (chodziły tam dzieci z Globuhnen, Hollstädt i Tykrigehnen, nauczycielem był Gottfried Witt i adjunkt Margenfeld, a uczyło się 30 chłopców, 22 dziewczynki, 38 stałych uczniów i 10 którzy skończyli już naukę czytania).

W roku 1820 wieś liczyła 19 domów i 108 mieszkańców (wg Vollständiges topographisches Wörterbuch des preußischen Staats, Tom 1).

Fig. 6
Widok Globuhnen z lat międzywojennych

W pracy Leopolda Kruga, Die preußische Monarchie: topographisch, statistisch und wirthschaftlich dargestellt: nach amtlichen Quellen. Die Provinz Ostpreussen, cz. 1 z 1833 czytamy, że Globunen leży na czarnych, płodnych ziemiach (podobnie jak dobra Solnicken und Sand). Wg spisu Kruga było tam 1 562 mórg ziemi, 6 gospodarstw rolnych (Ackergüter), 10 właścicieli (Eigenkäthner), 7 pracowników rolnych (Instleute), a w sumie 166 mieszkańców. W 1820 miejscowi właściciele rolni brali udział w losowaniu pewnego tutejszego gospodarstwa. Krug opisuje Globuhnen i pobliskie Solnicken jako wsie bogate w odróżnieniu do niedalekich Tiefenthal oraz Schnakeim. Autor zwraca uwagę na wysoką kulturę rolnictwa w Globuhnen, co na pewno można przypisać też i dawnym chełmińskim właścicielom – Tolkienom ("na co wskazuje Globunen; jest to prawdopodobnie niespodziewany znak zwiększonego dobrobytu i kultury gleby, dzięki pracy człowieka, który dba o ziemię, a wraz tym wzrasta wartość gleby", str. 609).

Fig.7
Późniejsza mapa topograficzna Globuhnen

W pracy Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung...: nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. December 1871, która pochodzi mniej więcej z czasu, gdy powstała pierwsza tak dokładna mapa naszej wsi (patrz Fig. 1) czytamy o Globuhnen co następuje: Globuhnen jest wsią królewską (Königlich Dorf), miejscowością zabudowaną dwudziestoma domami z 35 gospodarstwami domowymi. W 1871 mieszkało w Globuhnen 93 mężczyzn i 93 kobiety (razem 186 mieszkańców). Z tej populacji w samym Globuhnen urodziły się 73 osoby. Wszyscy obywatele byli Prusakami wyznania ewangelickiego. Dzieci poniżej 10 lat było 53, osób umiejących czytać i pisać było 108, a analfabetów 24.


Tekst ten będę stopniowo uzupełniał

__________________________________________
 * Parafia w Kreuzburg (Krzyżborku) obejmowała miejscowości: Arnsberg, Barslack, Cavern, Dingort, Döbnicken, Glautienen, Globuhnen, Heyde, Hollstädt, Karlshof, Kilgis, Kissitten, Kusitten, Klein Labehnen, Groß Krücken, Klein Krücken, Groß Labehnen, Klein Labehnen, Liepnicken, Moritten, Neu Park, Neu Schnakeinen, Neu Sollau, Pasmarshof, Porschkeim, Sand, Schmerkstein, Schnakeinen, Sollau, Sollnicken, Steinhof, Struwe, Tiefenthal, Tykrigehnen, Vogelsang, Wangnicken, Wilmsdorf
Dodatek

Zdjęcia Rosjanina z Okręgu Kaliningradzkiego, Nikołaja Kożnanowa, który odwiedził okolice Globuhnen i pokazał nam, jak ten teren wygląda dziś:


Brak komentarzy:

Prześlij komentarz