Więcej lektur! 31-50/52

Dużo czytam, mało piszę. A mam tyle pomysłów. Jakoś ciężko zabrać mi się za pisanie, bo... Bo ciąży nade mną takie przeświadczenie, że na tym etapie życia mam napisać książkę. I mam mnóstwo pomysłów. I wiem, że jak zacznę pisać, porwie mnie to. I tego się właśnie jakoś obawiam. Ale czytam, czytam... Nie dam rady napisać recenzji wszystkich przeczytanych książek (a przecież do tego się zobowiązałem), ale choć po jednym, dwóch zdaniach, dobrze?

Wygląda na to, że do tegorocznego celu brakuje mi już tylko dwóch pozycji. I wchodzę w akcję 52/2016! A Ty?

31/52: Szczepan Twardoch, Wieloryby i ćmy. Z jednej strony jest to na pewno swoista masturbacja egotyka (większość dobrych artystów to egotycy). Z drugiej książka pozwala lepiej zrozumieć, o co chodzi w takich dziełach jak Wieczny Grunwald albo Drach. A że ze Szczepanem dzielę pochwałę męstwa oraz kocham tak jak on Północ, czytało mi się to dobrze i z ciekawością.

32/52: Andrzej Stasiuk, Wschód. Piękny język, wielka wrażliwość. Stasiuk gra na zapomnianych strunach człowieka, który dzieciństwo spędził w innej epoce, w innych didaskaliach. I dużo można się dowiedzieć o Wschodzie. Tym bardzo bliskim i tym dość dalekim...

33/52: Paulina Niechciał, Mniejszość zaratusztriańska we współczesnym Teheranie. Pasjonująca jest część przedstawiająca prawdziwe wierzenia współczesnych zaratusztrian i ich walkę o uznanie za monoteistów w społeczeństwie islamskiego Iranu. Bardzo ciekawa praca naukowa, którą wypatrzyłem w katowickim Matrasie.

34/52: Zbigniew Kadłubek, Listy z Rzymu. Mądra, inspirująca książka po śląsku i po polsku. Wymaga głębszej recenzji. Zajmę się tym niedługo...

35/52: Michael Cook, Koran. Pożyteczny komentarz do Koranu, który człowiekowi Zachodu wiele wyjaśnia. Jest też część poświęcona sprawom, które nas dziś najbardziej interesują: stosunkowi do praw kobiet oraz dżihadowi. To jest książka neutralna - nie jest ani "politycznie poprawna" ani oskarżycielska.

36/52: The Qur'an. Angielskie tłumaczenie Oxford University Press z przypisami. Nie czytałem od deski do deski (w ten sposób przeczytałem dawno temu polski przekład), ale zajrzałem w wiele kontrowersyjnych miejsc, a także tam, gdzie pisze się o osobach, zwanych Isa i Mariam. Bóg muzułmanów nie jest Bogiem miłości. Jezus muzułmanów nie jest Bogiem, Chrystusem. Maria muzułmanów jest siostrą... Mojżesza...

37/52: William Golding, Spadkobiercy. Golding właśnie tę książkę uważał za najważniejszą. A my cenimy go (i znamy) głównie za świetnego Władcę Much. Dla mnie Władca jednak lepszy, ale to właśnie Spadkobiercy są ciekawi, bo zadają pytania o początek człowieczeństwa i działają na naszą paleontologiczną wyobraźnię. Polecam!

38/52: J.R.R. Tolkien, Beowulf. Dla mnie wydarzenie roku. Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o Beowulfie. Wszystko, co w Beowulfie zainspirowało wątki Władcy Pierścieni (świetna zabawa, żeby te wątki odnaleźć). A do tego mnóstwo informacji o "epoce heroicznej" i cudowne poetyckie tłumaczenie poematu pióra Katarzyny "Elring" Staniewskiej.

39/52: Robert Graves, Córka Homera. Uwielbiam te zabawy klasyczne, historyczne z czytelnikiem, który co nieco wie o starożytności. Kolejna książka Gravesa, która zadaje pytania i inspiruje.

40/52: Randal Munroe, Co by było gdyby. Lubię książki, które popularyzują naukę. Ale trochę się zawiodłem. Niby fajne pytania, niby super rysunki, ale z książki zapamiętałem tylko to, jakie by były konsekwencje zatrzymania się Ziemi.

41/52: Michel Houllebecq, Uległość. Jedna z moich lektur roku! Czyta się szybko, z wypiekami, chętnie się sprawdza i ogląda miejsca w Google Earth. Książka jest znakomitą ilustracją tego, co dzieje się teraz we Francji (zamachy sprzed miesiąca, droga Marine Le Pen po władzę, której nigdy nie dostanie...). 'Uległość' to jedno z tłumaczeń słowa islam.

42/52: C. W. Ceram, The Secret of the Hittites. Klasyczna pozycja na temat niezwykłego indoeuropejskiego ludu Hetytów. Jesteśmy krewniakami, a mało się znamy. Kupiłem w angielskim antykwariacie. Świetna książka sprzed lat. I do tego to nazwisko - Ceram, który jest arcymistrzem ciekawego pisania o archeologii.

43/52: J.R.R. Tolkien, The Art of The Lord of the Rings. Piękna książka. Mnóstwo grafik i inskrypcji Tolkiena, których wcześniej nie znaliśmy. Uczta dla oka, bo książka cudownie wydana (jak jej poprzedniczka - książka o Hobbicie, którą miałem przyjemność tłumaczyć).

44/52: Richard Rohr, Andreas Ebert, Enneagram. Wróciłem do tej książki po latach, gdy rozmawiałem o enneagramie z moją dziewczyną. Jestem Trójką (a konkretnie 3w2). Moim zdaniem świetna metoda opisu swojego charakteru i jednocześnie narzędzie do pracy nad charakterem. Nie widzę tu New Age, co enneagramowi zarzucają dziś neopurytanie.

45/52: Ursula Le Guin, Miejsce początku. To było moje miejsce początku wśród leguinowskich lektur. To książka, która ma wielkie znaczenie w moim związku, ale nie chcę o tym tutaj się rozpisywać... Piękna książka o bezsensie i sensie życia, o znaczeniu fantazji, o samotności i miłości. Lubię wracać do mojego Miejsca początku.

46/52: Ewa Winnicka, Angole. Gorzka lektura. Książka o emigracji. O jej kosztach. Zbiór małych reportaży, żywoty polskich Angoli i prawdziwych Angoli, którzy spotkali Polaków. Dużo się dowiedziałem o charakterze Anglików i charakterze emigrujących Polaków. Świetne są te fragmenty, gdzie pokazane jest zderzenie naszych mentalności. Bardzo polecam!

47/52: Marian Adamus, Tajemnice sag i run. Moja ulubiona lektura w czasach licealnych. Prawie cały czas miałem ją wypożyczoną ze szkolnej biblioteki. A niedawno kupiłem ją za grosze na Allegro. I jestem pierwszym czytelnikiem tego egzemplarza (wiele stron nigdy wcześniej nie było otwieranych - prosto z drukarni, prosto z lat 70.!). Wielki zbiór wiedzy o mitologii skandynawskich Germanów, o sagach, o obyczajowości średniowiecznej na Północy. A do tego pasjonujący wykład o dziejach pisma runicznego, o runicznych szyfrach, o runach naukowych i runach pseudonaukowych, nazistowskich. Bardzo polecam. Ta książka pomaga mi się przygotować na wykłady o runach, które miewam co jakiś czas w muzeach i bibliotekach...

48/52: Barry Cunliffe, Britain Begins. Książka, którą kupiłem w Stonehenge. Wybitne dzieło na temat najdawniejszych mieszkańców Brytanii. Wielkim plusem są niezwykłe mapy, badania genetyczne, piękne zdjęcia stanowisk archeologicznych. Książka, do której się wraca.

49/52: Geoffrey of Monmouth, The History of the Kings of Britain. Geoffrey to taki angielski Kadłubek. Ale też to taki średniowieczny Tolkien. Znakomita kronika, w której więcej zmyśleń niż prawdy. A jednak to właśnie Geoffrey wpływa na wyobraźnię Anglików tak, jak za 500 lat będzie na nią wpływał być może Tolkien (?).

50/52: Bede, The Ecclesiastical History of the English People. Lubię średniowieczne kroniki. U Czcigodnego Bedy znalazłem mnóstwo informacji na temat Anglów, Sasów i ich utarczek z Brytami. Kronika, do której warto wracać. Bezcenna wiedza, która przydaje mi się podczas wycieczek do Anglii.

Tolknięty Vlog, odc. 2

O narodzinach Odyna

ODYN

Jorge Luis Borges

Powiadają, że na dwór Olafa Tryggvasona, który właśnie przyjął nową wiarę, przybył pewnej nocy starzec owinięty w ciemny płaszcz, w kapeluszu opadającym na oczy. Król zapytał go, co mógłby dla niego zrobić, a przybysz poprosił, żeby pozwolono mu zagrać na harfie i snuć opowieści. Wygrywał pradawne melodie i opowiedział o Gudrun oraz o Gunnarze, a w końcu zaśpiewał o narodzinach Odyna. Powiedział, że przyszły trzy norny, że dwie pierwsze zapowiedziały dziecku wielkie szczęście i że trzecia w złości rzekła:

- Chłopiec nie będzie żył dłużej niż ta świeca, płonąca obok.

Wtedy rodzice mieli ugasić świecę, aby mały Odyn nie umarł. Olaf Tryggvason nie dał wiary opowieści, przybysz powtórzył, że to prawda, sięgnął po jakąś świecę i ją zapalił. Patrząc na płomień, starzec powiedział, że już na niego pora i opuścił dwór. Gdy świeca się dopaliła, postanowiono poszukać przybysza. Kilka kroków od domu króla Odyn umarł.

KONIEC

Z hiszpańskiego przełożył Ryszard "Ríkharður" Derdziński

18-30/52 Nadrabiam zaległości blogowe...

Jest dużo pracy, dużo wyjazdów... Ale zawsze towarzyszy mi książka. Oto zbiorowa, skrótowa relacja z moich ostatnich lektur.

 Moje ostatnie lektury

Skończyłem czytać cykl Ursuli Le Guin o Ziemiomorzu. Tolkien w jednym z wywiadów powiedział, że prawdziwie dobre powieści muszą dotknąć tego najważniejszego w życiu tematu - umierania i śmierci. W Innym wietrze (18/52) Le Guin mierzy się ostatecznie z tym wątkiem i rozwiązuje wszelkie niejasności swojego uniwersum. Dopiero Inny Wiatr, a także Opowieści z Ziemiomorza (19/52) są dowodem, że obrót, który się dokonał w tym świecie w Tehanu, był przemyślany i od początku zamierzony. Ale książki te nie mówią tylko o wielkich sprawach życia i śmierci. One są też apoteozą zwykłego życia, detali codzienności. Prawdziwy taoizm w praktyce literackiej. Polecam, bo to taka fairy-story, która odświeża nasze spojrzenie na rzeczywistość, w której żyjemy... Jeszcze na pewno wrócę do Ziemiomorza (muszę w końcu dopracować tłumaczenie eseju Le Guin o detalach i dziejach jej świata).

Przez całe dorosłe życie towarzyszy mi też książka C. S. Lewisa pt. Cztery miłości (20/52). Lewis sięgając do klasycznych filozofów i do praktyki życia opisuje cztery barwy miłości: przywiązanie (storge), przyjaźń (philia), miłość erotyczną (eros) i miłosierdzie (agape). W barwny, ciekawy sposób charakteryzuje je, opisuje to, jak jedna wiąże się z drugą, a także wyjaśnia, dlaczego miłosierdzie jest najwyższą formą miłości.

Jestem rozkochany w niewielkiej książeczce, którą przywiozłem niedawno z Anglii. Nosi ona tytuł How We'd Talk If The English Had Won In 1066 Davida Cowleya (21/52). Jest niepozorna, ma słabą okładkę, ale w środku zaskakuje wielką pomysłowością i znajomością rzeczy. Opisuje zmiany, jakie zaszły w angielszczyźnie po najeździe normandzkim w 1066 - język Anglików uległ wtedy przemożnemu wpływowi starofrancuskiego i stał się tym, czym jest obecnie: hybrydą germańsko-romańską. Cowley wyjaśnia mechanizmy tej zmiany i dywaguje, jak angielski brzmiałby dziś, gdyby nie było Wielkiej Klęski 1066. Książka to wielki zbiór słów i tekstów, które pokazują, jak w XXI w. wyglądałyby angielski, który pochodził wprost ze staroangielskiego. Myślę, że książka zainteresowałaby Profesora Tolkiena, który w swojej prozie i poezji próbował podobnych eksperymentów, przywracając angielszczyźnie zapomniane germańskie słowa... Po prostu this forelook is setness for eftnewing English.

Pisząc o lingwistyce, chciałbym zwrócić Waszą uwagę na niewielki, a jakże przydatny słownik wydawnictwa Langenscheidt: OhneWorterBuch (22/52). Ta "Książka bez słów" to przydatne w podróży do egzotycznego kraju grafiki, które pomogą wyjaśnić, o co nam chodzi, gdy rozmawiamy z tubylcem. Książka jest wodoodporna, a dotyczy określenia czasu, kierunków, destynacji, jedzenia/picia, zakupów, komunikacji/multimediów, zdrowia, usług i wszelkich innych detali życia, które są ważne w podróży. Serdecznie polecam taki słownik każdemu, kto wybiera się bardzo daleko...

Ze Szkocji przywiozłem zabawną a wielce pouczającą książeczkę Richa Wylda pt. Theologygrams. Theology Explained In Diagrams (23/52). To infografiki dotyczące najważniejszych spraw, które zajmują głowę i serce chrześcijanina. Bardzo fajne, dające do myślenia, pomysłowe. 

Jestem po ciekawej wyprawie do Grecji. Przy Akropolu w Atenach kupiłem piękny album pt. Acropolis Museum Guide (24/52). To nie jest zwyczajny katalog muzealny. To pasjonująca opowieść o dziejach Akropolu, o życiu codziennym ateńczyków, o wielkich zmianach historycznych tej części Grecji. Bardzo ciekawe są grafiki, które pokazują, jak wyglądał Partenon, gdy zamieniono go w kościół, a potem w pałac i meczet turecki. Świetna i pouczająca praca! Z tą lekturą wiążą się także dwie kolejne. Najlepsze wprowadzenie w tematykę greckiej religijności to eseje Wiesława Juszczaka w cyklu Pani na żurawiach - Realność Bogów (25/52). Autor, zafascynowany myślą Waltera Friedricha Otto, który na swój sposób prawdziwie czcił greckich bogów, opisuje swoją wędrówkę do Eleusis i innych sanktuariów, a zgłębia tam religijność dawnych Greków i pojęcie boskości w dawnej religii pogańskiej. Bardzo ciekawa praca, owoc wielkiej erudycji, piękna polszczyzna. Polecam.

Podobną tematykę, ale jeszcze większy format i monumentalną wiedzę prezentuje w swojej pracy Bogowie zeszli z Olimpu (26/52) prof. Anna Świderkówna. Jedna z moich ulubionych autorek. Wielki naukowiec, osoba głębokiej wiary, która pokazuje, jak chrześcijanin może czerpać z mądrości dawnych pogan i z jakim szacunkiem może pisać o ich religii i filozofii. Książka to barwny opis epoki hellenistycznej, która pod wieloma względami przypomina naszą epokę. Polecam!

Z Grecji ruszam do dawnej Persji. Mam w swoim zbiorze niezwykłą choć naprawdę niewielką książeczkę Pietra Citatiego pt. Wiosna Chosrowa. Dwadzieścia wieków cywilizacji irańskiej (27/52). Persja rozbudza wyobraźnię. Czy to takie sprawiedliwe, że nasz obraz tej części świata kształtowali pisarze greccy, a obecnie media, które skupione są głównie na opisie okropności i szaleństw wojowniczego islamu? A przecież Biblia opisuje Cyrusa, Dariusza i Kserksesa bardziej łaskawie. Persowie to nasi językowi kuzyni - Ariowie, Indoeuropejczycy! Książka Citatiego to świetne wprowadzenie w świat niezwykłej kultury - tak podobnej i tak innej od naszej. A przy okazji zawsze warto pamiętać, że ludem irańskim byli Sarmaci, od których pochodzić miała polska szlachta. I że nasze słownictwo religijne wywodzi się również z języków irańskich (Bóg, raj, święty itd.). A zatem poznawajmy Persję, dzisiejszy Iran! Może tam znajduje się Wyraj (*Iraj) ze słowiańskich mitów? 

Zeszły rok to był czas mojego repetytorium z nauk przyrodniczych. Jestem zwolennikiem teorii ewolucji, ale w moja wiara mówi mi, że ewolucja to sposób, w jaki Bóg stwarza nieustannie świat. Dlatego z ciekawością przeczytałem książkę Robina Dunbara pt. Nowa historia ewolucji człowieka (28/52). Książka wydana przez Copernicus Center Press, opowiada o tym, dlaczego człowiek jest tak szczególnym zwierzęciem, że wyrasta ponad świat zwierząt. Bardzo ciekawe informacje ze świata naczelnych, bardzo odkrywcze opisy funkcji naszego ciała i naszego umysłu. Wartościowa pozycja w biblioteczce...

Jestem po dwukrotnych już odwiedzinach w kinie na Małym Księciu. W związku z tym odnowiłem swoją przyjaźń z książką Antoine de Saint-Exupéry'ego (29/52). Mam dwa wydania - ze znanymi ilustracjami samego autora oraz z fotosami z genialnej ekranizacji. Kocham tę książkę o wierze, o miłości, o wierności. I zgadzam się całkowicie, że najważniejsze jest to, czego nie widać oczami. I że trzeba patrzeć sercem. Film polecam, a książkę jeszcze bardziej. Jesteśmy dorośli, ale mamy szansę nie zapominać, czym jest spojrzenie dziecka. A czy wiecie, że istnieje interpretacja książki, w której Mały Książę to... Chrystus? Spróbujcie tak odczytać tę opowieść. Warto!

Na koniec napiszę o książce Ewy Chodakowskiej pt. Przepis na sukces (30/52). Znalazłem ją w sklepie Netto. Tańsza niż w księgarniach o 10,- zł. Pani Ewa nie jest moim mistrzem w dziedzinie fitnessu, ale książkę uważam za wartościową ze względu na porady dietetyczne i bardzo fajne przepisy. Przepisy na zdrowe potrawy z podaniem wartości kalorycznych i żywieniowych. Kto lubi energetyczną, dobrą kuchnię, na tej książce się nie zawiedzie. Jest tam też płyta DVD z ćwiczeniami, ale ta pewnie zostanie nienaruszona...

17/52 Ursula Le Guin, Tehanu

- (...) aby zyskać moc, najpierw trzeba dysponować miejscem, które mogłaby zapełnić - pustką. Im większa byłaby pustka, tym więcej mocy można by uzyskać. (...). Myślę, że znalazłeś się wtedy na drodze, we właściwym miejscu, o właściwiej porze dlatego, że takie rzeczy ci się zdarzają. Ty tego nie sprawiasz, nie jest to kwestia owej "mocy". Stało się tak z powodu owej... pustki.

Po chwili Ged odparł:
- To przypomina nauki, jakie pobierałem kiedyś na Roke. Mistrzowie zawsze twierdzili, że prawdziwa moc polega na tym, żeby czynić tylko to, co niezbędne. Ale ty sięgnęłaś dalej. Nie czynić nic, lecz poddawać się temu, co nas spotyka (...).
 

(Tehanu, str. 240)

Książkę tę ostatni raz czytałem chyba w okolicy mojej matury. A zatem powrót na Wyspę Gont i przeżycie wielkiej zmiany, która następuje w Ziemiomorzu to było dla mnie ciekawe przeżycie: z jednej strony to jest wędrówka w czasie, powrót do atmosfery tamtej pierwszej lektury, a z drugiej strony jest to konfrontacja książki z moimi doświadczeniami i innymi lekturami, które przeżyłem przez ostatnie 25 lat.

Światy Ursuli Le Guin budowane są na fundamencie taoistycznym. Żeby zrozumieć ten model świata, warto przeczytać inną leguinowską książkę - jej szczególne tłumaczenie. Tao Te King czyli Księga Drogi autorstwa Lao-Tsy to właściwie praca napisana na nowo przez amerykańską pisarkę (Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2010). Filozofię (i religię) taoizmu symbolizuje szczególny znak:

W symbolu Jang-Jin każda połówka zawiera część drugiej połówki - oznacza to trwałą współzależność i ciągły przepływ. Cały znak jest statyczny, ale jego połowy zawierają ziarna przemiany. A zatem Jang-Jin to proces, a nie coś stałego. Jang jest męskie, jasne, mocne, aktywne i wnikające, gdy tym czasem Jin jest kobiece, ciemne, mokre, bierne, przyjmujące, zawierające. Jang to kontrola. Jin to akceptacja. Są to wielkie i równe moce; żadna z nich nie może istnieć bez tej drugiej. I każda z nich powoli staje się tą drugą.

Książka Tehanu to opowieść o tym przepływie, o tej zmianie, o tym procesie. Świat wcześniejszej trylogii o Ziemiomorzu zmienia się radykalnie ale stopniowo. Jesteśmy w jednym miejscu - na Wyspie Gont, odkrywamy kobiecą siłę i kobiecą wrażliwość tego świata, przyglądamy się nie wielkim bohaterskim czynom na wyspach Archipelagu, ale bohaterstwu codziennych zdarzeń, czynności domowych, tchnień wiatru na skalistych urwiskach...

Polecam, choć trzeba tę zmianę przyjąć z wyrozumiałością. Bo to już trochę inny świat niż ten opisany w Czarnoksiężniku albo Najdalszym Brzegu.

Niech spełnia się Twoja wola!

Bardzo lubię to tłumaczenie Modlitwy Pańskiej z książki ks. Jana Drozda SDS pt. Ojcze nasz. Modlitwa Pańska (Księgarnia Św. Jacka, Katowice 1983):

Ojcze nasz niebieski! -
Niech będzie uświęcone Twoje imię!
Niech przyjdzie Twoje Królestwo!
Niech spełnia się Twoja wola
jak w niebie, tak na ziemi!

Chleba naszego koniecznego do życia daj nam dzisiaj
i odpuść nam nasze winy,
jak my także odpuściliśmy naszym winowajcom.
I spraw, byśmy nie wchodzili w pokusę,
ale nas wyrwij daleko od Złego. 

A tak być może brzmiała ta modlitwa w rozmowie Jezusa z uczniami (język aramejski w wersji żydowskiej i asyryjskiej):

16/52 Ursula Le Guin, Najdalszy brzeg

 - Śpiewałeś pieśń Elfarran - zagadnął Krogulec - jakbyś znał jej ból, i sprawiłeś, że ja także go poczułem... (Ursula Le Guin, Najdalszy brzeg, Prószyński i Ska, Warszawa 1996, str. 87):

Ursula Le Guin należy do tych mitopeicznych pisarzy, którzy kilkoma słowami, kilkoma oszczędnymi opisami umieją przenieść czytelnika w świat fantazji, w którym czujemy to, co czują bohaterowie. Za to kocham te książki. Dlatego lubię wracać do Ziemiomorza...

Swoje stopy postawiłem na brzegach wysp Ziemiomorza jeszcze w dzieciństwie (mój sąsiad, Wujek Marek opowiedział nam Czarnoksiężnika z Archipelagu podczas wakacji przy ognisku - prawdziwa epika w niezwykłych "okolicznościach przyrody"). Mój zachwyt tym fantastycznym światem trwa tak samo długo jak zachwyt Śródziemiem Tolkiena. Teraz, po latach, wracam do tej niezwykłej narracji, która jest moim zdaniem jedną z najlepszych pozainklingowskich mitopei i subkreacji - czytam kolejne tomy cyklu Ziemiomorze. Jest w tych powieściach - a w Najdalszym brzegu w sposób szczególny - kunszt snucia opowieści, wewnętrznie wiarygodny, logiczny fantastyczny świat, mapy (mapy!), wymyślone języki (które naprawdę zdają się mieć wewnętrzny porządek, reguły i logikę), mocne osobowości, mądre dialogi, filozofia, a przede wszystkim eukatastrofa, czyli dobre, choć smutne, zakończenie po pełnym napięcia, tkwiącym na skraju rozpaczy punkcie przełomowym.

Najdalszy brzeg jak każda dobra fantastyka opowiada o wydarzeniach w świecie fantastycznym w taki sposób, że możemy - zawieszając na czas lektury naszą niewiarę - przeżyć naszą własną kondycję, przetestować naszą własną etykę w innych didaskaliach. I wrócić do naszego świata wzbogaceni, zmienieni, lepsi. W opisach świata, w którym w tajemniczy sposób zachwiana zostaje Równowaga odnalazłem w czasie tej lektury opis świata ludzi na przełomie wieków, na Zachodzie, który traci własną tożsamość i swoją duszę (str. 11)

Przypominali ludzi dotkniętych chorobą, jak ktoś, kto usłyszał, że pozostał mu jeszcze rok życia, i powtarza sobie: To nieprawda, będę żył wiecznie. Krążą wokół swoich domów, nie oglądając się na świat.

Kilka razy bohaterowie dociekają, skąd bierze się w świecie zło (str. 19):

- Czym jest zło? - spytał młodszy mężczyzna.

- Pajęczyną, którą tkamy my, ludzie - odpadł Ged.

Albo to (str. 47):

Tylko jedna istota na świecie potrafi powstrzymać człowieka o złym sercu - inny człowiek. W naszej hańbie kryje się chwała. Tylko nasz duch, zdolny do zadawania zła, może je także pokonać.

Ged uczy Arrena, że człowiek ma karać i nagradzać z wielką trwogą i ostrożnością (str. 80):

Nie rób nic, nawet jeżeli sądzisz, że wyniknie z tego dobro. Czyń tylko to, czego naprawdę nie zdołasz uniknąć.

To jest książka, która z całego dorobku Ursuli Le Guin najbardziej przypomina mi Władcę Pierścieni Tolkiena. Wyraża się to choćby w przepowiedni na temat przyszłego króla Ziemiomorza (str. 25):

Ten, który zasiądzie po mnie na mym tronie, przemierzy wcześniej żyw Mroczną Krainę i dotrze do odległych brzegów dnia.

Żeby zwyciężyło dobro, Równowaga świata, potrzeba ostatecznego poświęcenia, żeby odzyskać pełne życie, trzeba wpierw stracić to, co jest ostatnim tchnieniem. Bohaterowie muszą zmierzyć się z własną śmiercią, muszą przejść przez "ciemną dolinę" swojego świata... Jest zagrożony świat, jest niepozorny, słaby bohater (chłopiec Arren), jest narada Mędrców, jest misja, droga w nieznane, na której czai się wiele niebezpieczeństw. Jest wreszcie zachwianie u końca misji, zwycięstwo, które niesie ze sobą zdrowie, ale też smutek i jest powrót do domu na skrzydłach, których nikt się nie spodziewał.

I mamy też tutaj najlepsze w literaturze opisy smoków... (str. 47):

- Smoki! Smoki to istoty chytre, nienasycone, zdradzieckie, pozbawione litości i współczucia. Ale czy są złe? Kimże jestem, aby osądzać postępki smoków? Mądrością swą przewyższają ludzi. Przypominają nieco sny, Arrenie. My, ludzie, śnimy, władamy magią, czynimy dobro albo zło. Smoki nie śnią; one same są snami. Nie używają magii: z niej powstały, to ich istota. Nie muszą działać; po prostu są. (...) Ich krew jest zimna i trująca. Nie wolno ci spojrzeć im w oczy. Są starsze niż ludzkość... - przez chwilę milczał, po czym dodał: - A jednak, gdybym miał zapomnieć wszystko, czego dokonałem, chciałbym pamiętać choć tyle, że kiedyś oglądałem smoki, szybujące w powietrzu o zachodzie słońca nad wyspami Zachodu; i radowałoby mnie to wspomnienie.

(str. 148-149):

Smok zawisł tuż nad nimi. Od końca do końca potężnych błoniastych skrzydeł, połyskujących w porannym słońcu niczym złocisty dym, mierzył sobie jakieś dziewięćdziesiąt stóp, jego ciało zaś było co najmniej równie długie: szczupłe, wygięte jak u ogara; szponiaste łapy przywodziły na myśl jaszczurkę, a wszystko pokrywała wężowa łuska. Wzdłuż wąskiego kręgosłupa wyrastał szereg ostrych kolców, przypominających kształtem ciernie róży; najwyższe z nich miały trzy stopy, lecz w miarę opadania grzbietu malały gwałtownie, tak że na czubku ogona były nie większe niż ostrza małego noża (...).

A u kresu podróży znajdujemy słowa, które mogą być ważne w naszych własnych rozmyślaniach nad kresem, przemijaniem, znaczeniem śmierci. U Le Guin tak jak u Tolkiena śmierć jest częścią naszego istnienia. Jest swoistym darem, który trzeba nauczyć się przyjąć. Ten, który odrzuca swoją śmiertelność jest jak książkowy antybohater, Cob. Ged mówi do niego, do swojego swoistego alter-ego (str. 206):

- Owszem, istniejesz. Bez imienia, bez postaci. Nie potrafisz dostrzec światła dnia ani mroku nocy. Oddałeś zieloną ziemię, słońce i gwiazdy. Po co? Po to, by umknąć przed śmiercią. I przez to stałeś się nikim. Na twoje ja składało się to, co odrzuciłeś. Oddałeś wszystko w zamian za nic. Teraz zaś pragniesz przyciągnąć do siebie świat, blask i życie, które utraciłeś, aby zapełnić pustkę. Jednakże tego nie da się dokonać. Wszystkie pieśni świata, wszystkie gwiazdy na niebie nie zdołają zapełnić otwartej przez ciebie otchłani (...).

  Cóż mogę dodać? Czytajcie Ursulę Le Guin. Te książki nie pozostawią was obojętnymi!

Wydani na pohańbienie...

Mój stosunek do homoseksualizmu i homoseksualistów świetnie wyraża artykuł, który znalazłem na stronie Mateusza Ochmana. Polecam jego lekturę. A teraz Pismo Święte:

«21 Poznali zatem Boga. Nie oddali Mu jednak należnej czci. Nie okazali Mu też wdzięczności jako Bogu. Mnożąc wątpliwości, stali się w końcu niezdolni do poprawnego myślenia. Na bezmyślność ich serc nałożyło się ponadto zaślepienie. 22 Podając się za mądrych, są właściwie głupi. 23 Zastąpili przy tym chwałę nieśmiertelnego Boga podobizną śmiertelnego człowieka, wyobrażeniami ptaków, ssaków oraz płazów. 24 Dlatego Bóg wydał ich na pastwę żądz ich własnych serc. Dalecy od czystości bezczeszczą zatem swoje ciała między sobą — 25 ci właśnie, którzy Bożą prawdę zmienili w fałsz i z nabożną czcią służą stworzeniu zamiast Stwórcy, godnemu chwały na wieki. Amen. 26 Dlatego właśnie Bóg wydał ich na pohańbienie. Ich kobiety zamieniły potrzeby naturalne na nienaturalne. 27 Podobnie mężczyźni, porzucili naturalny pociąg do kobiet i oddali się współżyciu między sobą. Mężczyźni z mężczyznami dopuszczają się bezwstydu i ściągają na siebie samych zapłatę godną ich zboczenia. 28 Poszanowanie Boga przestało być dla nich ważne. Dlatego również Bóg wydał ich na pastwę rozumu, niezdolnego do trafnych ocen, czynią więc to, co nieprzyzwoite — 29 oni, ludzie pełni przeróżnej niesprawiedliwości, zła, chciwości, niegodziwości, zazdrości, chęci mordu, niezgody, podstępu, złośliwości, plotkarstwa, 30 oszczerstwa; ludzie nienawidzący Boga, zuchwali, zarozumiali, promujący samych siebie, wynajdujący zło, nieposłuszni rodzicom, 31 nierozumni, niesumienni, nieczuli, bezlitośni. 32 Ludzie ci poznali słuszny wyrok Boga. Wiedzą, że ci, którzy wspomniane rzeczy czynią, poniosą śmierć. A mimo to, nie tylko sami się ich dopuszczają, pochwalają również tych, którzy postępują podobnie.»

(List do Rzymian, 1,21-32, tłum. Ligii Biblijnej) 

Niezdolni do trafnych ocen. Czyniący to, co nieprzyzwoite i pochwalający tych, którzy postępują podobnie. To, co nienaturalne i bezwstydne, nazwane jest w Biblii zboczeniem - słowo, które stało się bardzo niepoprawne politycznie w dzisiejszym dyskursie.

Frodo na Prezydenta!

Mój kandydat na Prezydenta RP. Dziś w debacie w TVN kojarzył mi się z Frodem wkraczającym do Mordoru. Taki Frodo Dudins. I dał radę. Zagłosowałem już 19 maja. Skorzystałem z możliwości głosowania korespondencyjnego. Nie ma kandydatów idealnych, ale pan Duda jest z mojej perspektywy kandydatem bardziej od Komorowskiego ewangelicznym, bardziej makulturalnym, energicznym oraz walecznym jak capoeirista. I do tego bardzo ceni sobie Władcę Pierścieni Tolkiena (informacja z pewnej ankiety rozesłanej do kandydatów)!

Jeżeli mogę zwrócić się z prośbą do moich Czytelników i Gości, którzy jeszcze nie zdecydowali o tym, na kogo zagłosują (albo czy w ogóle zagłosują) 24 maja, to proszę o głos dla Andrzeja Dudy. Frodo na Prezydenta!

Byliśmy w Tavrobel, nad Sirionem i Taiglinem

Shugborough Hall pod Great Haywood, czyli Dom o Stu Kominach

W czasie naszej niedawnej Literackiej Wyprawie do Anglii Śladami Tolkiena (patrz tutaj, a także pod tagiem #wyprawatolkienowska) odwiedziliśmy też Great Haywood w hrabstwie Stafford, miejscowość, którą wczesna forma Silmarillionu Tolkiena, czyli Księga Zaginionych Opowieści, identyfikuje z Tavrobel (albo Tathrobel). Great Haywood, ta niepozorna, a pięknie położona wioska, zapisała się w biografii Tolkiena w sposób szczególny. To tam Ronald Tolkien stacjonował przed wyruszeniem nad Sommę w czasie I wojny światowej, a Edith Tolkien zamieszkała tam po ślubie z Tolkienem, czyli po 1916. Tolkien znalazł się znowu w Great Haywood zimą 1916/1917, po swoim powrocie z Francji. Leczył tam skutki gorączki okopowej. Prawdopodobnie Dom Gilfanona, Dom o Stu Kominach z Księgi Zaginionych Opowieści został zainspirowany przez pałac Shugborough Hall pod Great Haywood, a Most Tavrobel to najpewniej Essex Bridge, który przebiega nad rzeką Trent około 100 m od miejsca, w którym Trent łączy się z rzeką Sow. Z kolei Wrzosowisko Sklepienia Niebios (ang. Heath of the Sky-roof) - miejsce bitwy między Ludźmi - ma wiele wspólnego z Hopton Heath, polem bitewnym z 1643. Samo położenie Tavrobel u zbiegu rzek Afros i Gruir (a w dojrzałym Silmarillionie rzek Taiglinu i Sirionu w Lesie Brethil) przypomina położenie Great Haywood u zbiegu Trent i Sow.

Tu łączy się Trent i Sow - tu łączy się Afros i Gruir (Taiglin i Sirion)

Bardzo wyczerpujący opis Tavrobel i opis związków tej elfickiej miejscowości z Great Haywood znajdziecie w encyklopedii internetowej Tolkien Gateway (tutaj). Za to w Parma Eldalamberon nr 13 (2001) na str. 94 oprócz opisu Tavrobel znajdziemy herb tej miejscowości, który został narysowany przez Tolkiena w czasie jego pobytu w tych okolicach podczas Wielkiej Wojny. Oto sam herb, który chętnie porównuję tutaj z wykonanym przeze mnie zdjęciem Essex Bridge. Zadziwiające podobieństwo!

Essex Bridge czyli most Tram Nybol w Tavrobel (a na nim nasza Drużyna)

Tram Nybol czyli Essex Bridge ("Parma Eldalamberon" nr 13, str. 94)

Galadhorn vlogerem?

Zapraszam Was do obejrzenia mojego debiutu w świecie vlogosfery. A tak naprawdę mam tu dla Was materiał nagrany na konferencję tolkienowską, która odbyła się z okazji otwarcia wystawy tolkienaliów w Bibliotece Śląskiej w Katowicach (filmik miał swoją premierę 23 kwietnia 2015). Materiał nagrał Piotr Cholewa ze Śląskiego Klubu Fantastyki, a ja nie umiem jeszcze obrabiać takich filmów. Ale będzie lepiej...

Zwierzę jako pomost do świata przyrody albo jako bożek...

Kalinka, która służyła nam, była członkiem naszego domowego stada
przez kilkanaście lat. Kochany zwierzęcy przyjaciel

Jestem "psiarzem", który został w tym życiu obdarzony dwoma psami: foksterierem Dingo, który jako szczeniak śmiertelnie zachorował na nosówkę, i sznaucerką Kalinką, którą pamięta na pewno wielu moich przyjaciół - była członkiem naszego domowego stada przez blisko 15 lat. Dziś, gdy w dobie facebookowej "kotomanii", która czasem śmieszy, czasem irytuje, natykam się na te oto słowa mądrego C. S. Lewisa (czytam bowiem, jako moją 16/52, książkę Cztery miłości) o naszej relacji ze zwierzętami. A może być ona zbawienna albo żałosna...

«Niewątpliwie zwierzęta należące do wyższych gatunków i oswojone tworzą rodzaj „pomostu” między nami a resztą przyrody. Wszyscy odczuwamy czasem, i raczej boleśnie, nasze wyobcowanie ze świata przyrody – atrofię instynktu wynikającą z inteligencji, zbyt ostrą świadomość samego siebie, nieskończone powikłania sytuacji życiowych, niemożność istnienia w teraźniejszości. Ach, gdybyśmy mogli się tego wszystkiego pozbyć! Nie powinniśmy – i poza tym – nie możemy stać się zwierzętami. Ale możemy obcować ze zwierzętami. Jest ono na tyle osobowe, by nadać znaczenie słowu obcować, a jednocześnie pozostaje w znacznej mierze nieświadomym sobie kłębuszkiem biologicznych impulsów. Tkwi trzema nogami w świecie przyrody, a jedną w naszym. Jest łącznikiem, ambasadorem; któż by nie chciał według słów Bosanqueta, mieć swego przedstawiciela na dworze bożka Pana”. Człowiek z psem wypełnia lukę istniejącą we wszechświecie. 

Ale zwierzęta bywają oczywiście często wykorzystywane w gorszy sposób. Jeśli pragniesz być potrzebnym, a twoja rodzina, całkiem słusznie, nie jest skłonna potrzebować ciebie, najprostszą namiastką będzie zwierzątko-faworyt. Możesz dokonać tego, że będzie ciebie potrzebowało przez całe życie. Możesz je utrzymywać w stanie stałego infantylizmu, doprowadzić do trwałego inwalidztwa, odciąć je od wszystkiego, co stanowi prawdziwie dobre samopoczucie zwierząt i jako kompensatę stworzyć mu potrzeby niezliczonych drobnych zachcianek, którym tylko ty potrafisz dogodzić. W ten sposób nieszczęsne stworzenie staje się niezmiernie pożyteczne dla reszty domowników: jesteś tak zajęty marnowaniem życia psa, że nie masz już czasu marnować ich życia. Pies się lepiej do tego nadaje niż kot, a mówiono mi, że najlepiej małpa. Jest przy tym podobniejsza do prawdziwego obiektu uczuć. Wszystko to jest bardzo niefortunne dla zwierzęcia. Prawdopodobnie nie rozumie ono w pełni, jaką mu wyrządziłeś krzywdę. A co więcej, gdyby nawet rozumiało, nic byś o tym nie wiedział. Najbardziej sponiewierany człowiek może, doprowadzony do ostateczności, wybuchnąć pewnego dnia i wykrztusić z siebie straszliwą prawdę. Zwierzęta nie potrafią mówić. Ci, co powiadają: „Im lepiej poznaję ludzi, tym więcej kocham psy”, ci, co znajdują w zwierzętach wytchnienie od wymagań, które im stawia towarzystwo ludzi, niech się dobrze zastanowią nad prawdziwą przyczyną swoich uczuć (...)»

Samą książkę można znaleźć też w internecie - zapraszam tutaj.

15/52 Jerzy Strzelczyk, Słowianie Połabscy

Bardzo archeologicznie i historycznie zrobiło się u mnie w marcu. Dopiero teraz spieszę z krótką recenzją książki Jerzego Strzelczyka pt. Słowianie Połabscy.

Jerzy Strzelczyk to jeden z najważniejszych autorów na mojej półce archeologiczno-historycznej. Wpierw denerwował mnie jego autochtonizm z czasów książki Goci - rzeczywistość i legenda, ale potem okazywało się, że autor zaczął sprzyjać allochtonizmowi i już Wandalowie i ich afrykańskie państwo (ważna książka dla mojej post-wandalskiej samoświadomości <ironia>) była bardzo ważna dla mojej wizji Wschodniej Germanii w czasach wpływów rzymskich.

O Słowianach Połabskich opowiadam moim turystom, gdy w drodze do świetlistego Albionu mijamy obszary Wschodnich Niemiec. Zwracam uwagę na słowiańską etymologię nazw miejscowych, na genetyczne pochodzenie dzisiejszych Niemców z okolic Łużyc i Połabia. Jerzy Strzelczyk w jednej ze swoich najnowszych książek zabiera nas w fascynującą podróż do krainy tych Słowian, którzy zaludnili opuszczone przez wędrujących na zachód Germanów tereny na południe i wschód od Półwyspu Jutlandzkiego. Profesor Strzelczyk opisuje ich dzieje, ich wierzenia, ich struktury społeczne i stopniową germanizację tej ludności. Zwraca też uwagę na to, jak ważni byli ci Słowianie w ukształtowaniu się dzisiejszego narodu niemieckiego.

Brawo dla Wydawnictwa Poznańskiego za tę dobrą, ładnie edytowaną książkę. Myślę, że każdy miłośnik starożytności słowiańskich powinien ją mieć na swojej półce. 

14/52 Marek Gędek, Tajemnica początków Polski

Czy jesteśmy Wenetami, którzy przyjęli język i kulturę słowiańską? Czy podobnie jak Słowianie Bałkańscy, jesteśmy niesłowiańskim ludem, który uległ slawizacji? Gdybyśmy zechcieli mocniej zastanowić się nad tą książką głębiej, gdyby myśl o naszej wenetyjskiej tożsamości stała się bardziej popularna w Polsce, miałoby to moim zdaniem rewolucyjne znaczenie dla polskiej samoświadomości!

Znamy (kto zna, ten zna) dawny i odżywający dziś spór między zwolennikami autochtonizmu (w uproszczeniu: "Słowianie są od zawsze na ziemiach dzisiejszej Polski") i allochtonizmu ("Słowianie pojawili się na ziemiach dzisiejszej Polski późno - w V/VI w. - a wcześniej mieszkały tu inne ludy, w tym Germanie"). Z jednej strony badanie źródeł antycznych, wnioski językoznawców i badania archeologiczne sprzyjają allochtonizmowi - Rzymianie znali dość dobrze obszary nadwiślańskie, a przecież nie zanotowali ani jednej wyraźnie słowiańskiej nazwy, nie znamy ze źródeł klasycznych ani jednego słowiańskiego imienia nadwiślańskiego wodza albo sprowadzonego do Rzymu niewolnika; języki słowiańskie wyraźnie są późno wyrosłą gałęzią indoeuropejskiego ("aryjskiego") drzewa, a archeologia ukazuje nam pierwsze wyraźne ślady Słowian na naszej ziemi (kultura praska) jako zjawisko wyraźnie odrębne od kultur wcześniejszych (np. kultury przeworskiej albo wielbarskiej).

Z drugiej strony badania genetyczne zdają się dziś utwierdzać autochtonistów w tym, że my - dość jednorodni genetycznie mieszkańcy dzisiejszej Polski - jesteśmy tutaj autochtonami od tysięcy lat. Nie jesteśmy najeźdźcami z terenów dzisiejszej Ukrainy, z terenów, gdzie nastąpiła zapewne etnogeneza Słowian (Naddnieprze), ale ludnością miejscową.

Jak te sprzeczne dane uzgodnić? Odpowiedź jest bardzo ciekawa i o niej (wbrew tytułowi tej niechlujnie przez Bellonę wydanej książki) mówi praca Marka Gędka pt. Tajemnica początków Polski. Fascynująca historia ludu Wenetów. Oto rewolucyjna teoria, o której być może będą kiedyś uczyć naszych wnuków (o ile nauka historii przetrwa w szkołach powszechnych):

Dzisiejsi Polacy są w dużej mierze autochtonami na terenach nadwiślańskich - jesteśmy indoeuropejskimi Wenetami, którzy w okresie wędrówek ludów ulegli ostatecznie przebiegającej od wschodu slawizacji.

Andriolli, ilustracja do Lilli Wenedy Słowackiego

Szkoda, że Marek Gędek napotkał na swojej drodze wydawnictwo Bellona, które niestety nie należy do tych najstaranniejszych, najbardziej dbających o redakcję, korektę, stronę graficzną (a przy pracach zagranicznych, o dobry przekład). Szkoda też, że nie poświęcił więcej czasu na uporządkowanie materiałów, które zebrał w tej pracy i że zgodził się na wydrukowanie bardzo ciekawych map, wymagających kolorów, w formacie czarno-białym. Książka stała się przez to nieco chaotyczna, a mapy często zupełnie nieczytelne. A jednak praca warta jest uwagi każdego, komu drogie są starożytności słowiańskie, germańskie i wenetyjskie. Autor bada wszelkie wzmianki o znanym w starożytności ludzie Wenetów/Wenedów. Tropi ich pochodzenie, dokonuje krytycznej analizy źródeł szukając odpowiedzi na pytanie o pokrewieństwo różnych Wenetów europejskich (tych północnoitalskich, tych celtyckich z terenów dzisiejszej Północnej Walii, tych z Wandei, a także tych najpóźniejszych - z obszaru dzisiejszej Łotwy), wskazuje, że kultura przeworska (i inne kultury archeologiczne okresu wpływów rzymskich) to być może ślady autochtonicznych, rodzimych Wenetów (czyli naszych niesłowiańskich pradziadów - Ligia Kalina z Quo vadis Sienkiewicza byłaby zatem nie Słowianką, ale Wenetyjką!), którzy dotrwali pod swoją nazwą do czasów średniowiecza tylko na Łotwie, a w innych rejonach ulegli Germanom i Słowianom zlewając się z nimi.

Książka Marka Gędka to praca na jaką czekałem. I choć się nadenerwowałem przy lekturze z powodu niestaranności wydawcy, to znalazłem wiele ciekawych myśli, które - mam taką nadzieję - zostaną podjęte przez kolejnych badaczy. Być może kiedyś Lilla Weneda stanie się znowu ważnym utworem dramatycznym dla współczesnych Wenedów (czyli nas!)...

Polecam! A kto już dziś chciałby zgłębić materie wenetyjskie, niech zajrzy na strony mojego znajomego, Grzegorza Jagodzińskiego (koniecznie tutaj).

13/52 Brad Warner, Bóg nie istnieje i jest zawsze z tobą

Zaintrygował mnie tytuł. I zaufałem ciekawej "medytacyjnej" serii wydawniczej Charakterów. Spodziewałem się, że będzie to jakieś ciekawe apofatyczne spojrzenie i na buddyzm, i na chrześcijaństwo. I nie zawiodłem się. Autor, Brad Warner, jeden z najpopularniejszych buddyjskich blogerów, lubi szokować. Ale też chyba samo zen to praktyka, która opiera się na przełamywaniu utartych ścieżek myśli i języka. A więc sama książka udała się - moim zdaniem - Warnerowi.

To, co zaciekawiło mnie najbardziej w tej książce, to znana mi już z innych lektur refleksja, że buddyzm nie jest "ateistyczny", że nie jest "religią bezbożną". Wiele fragmentów tej książki nawiązuje do chrześcijańskiej teologii apofatycznej, według której istota Boga i jego tajemnice są niepoznawalne dla człowieka na drodze czysto rozumowej, a zatem dla poznania Boga potrzeba metody przeczenia, negacji, paradoksu i antynomii. Warner pisze o buddyzmie zen w zupełnie nowatorski, ciekawy dla chrześcijanina sposób. Mówi:

„Według mnie buddyzm jest sposobem odniesienia do Boga i rozumienia Boga bez zajmowania się religią”.

Książka pokazuje nam, że nie ma łatwej odpowiedzi na pytanie o "ateizm" buddyzmu i że Boga można odnaleźć w zupełnie zaskakujących miejscach. Myślę, że warto tę książkę przeczytać, choć więcej jeszcze ofiaruje ona niewierzącemu w Boga niż wierzącemu chrześcijaninowi. Nie podejmuje się tam bowiem tematyki Boga-Człowieka, Jezusa Chrystusa. „Nie ma Boga, ale On jest zawsze z tobą” – oto przesłanie tej książki. A o co chodzi w słowach "nie istnieje" i "jest zawsze" pozostawiam do odkrycia zainteresowanym Czytelnikom. 

Teista i nie-teista mogą znaleźć wspólny język w niespodziewanych miejscach.

Moja teodycea*

Jest ciemność, jest promień światła, jest refleks tam, gdzie światło napotyka obiekt, który dotknięty życiodajną falą może to światło odbić i zwrócić...

Jest dobry Bóg**, który stwarza dobry świat, a doświadczamy zła. Dlaczego?

Bóg stwarza wszechświat w taki sposób, żeby Człowiek mógł władać nim i opiekować się nim samodzielnie jako pośrednik i powiernik Boga. Struktura wszechświata jest taka, że Bóg do Swojego działania w świecie potrzebuje klucza, którym jest otwarte na Boga ludzkie serce. 

Bóg podtrzymuje w istnieniu wszystkie rzeczy, całą rzeczywistość, ale dopiero pojawienie się Człowieka pozwala dopełnić dzieło stworzenia***. Człowiek jest zatem dla całego fizycznego wszechświata Namiestnikiem Boga. Człowiek ma jednak wolną wolę (w tym wyraża się jego podobieństwo do Boga - Rdz 1,26) i dobrowolnie może - niestety! - odrzucić swojego Pana, a władzę Namiestnika oddać Nieprzyjacielowi, zbuntowanemu Aniołowi, który jest tylko służebnym stworzeniem, ale to my - Ludzie - oddaliśmy mu koronę stworzenia. 

Tam, gdzie było światło, tam teraz jest mrok. Stworzenie pod władzą śmierci i zniszczenia nie jest w stanie odbijać i zwracać światła - posługując się moją alegorią.

W ten sposób panem tego świata staje się Nieprzyjaciel. Wszechświat jest tak skonstruowany, że Bóg może w nim działać tylko poprzez człowieka. Tam, gdzie człowiek zamyka swoje serce na Boga, tam nie może działać nasz Pan. Żyjemy w świecie okupowanym przez Nieprzyjaciela. Każde zło, które spotykamy w świecie, wynika z tego stanu rzeczy. Stąd śmierć, choroby, przemoc, dysharmonia, zagubienie, samotność, zwiedzenie, brak nadziei... Bóg oddał nam na zawsze władanie nad wszechświatem, a jeżeli Boga odrzuciliśmy, zablokowaliśmy drogi, którymi spływa życie; zablokowaliśmy kanały, którymi Bóg stwarza tu dobro.

W tej wizji - mocno zainspirowanej poetyką filmów wojennych i powieści SF - zło jest aktem wolnej woli istot rozumnych: aniołów i ludzi. Bóg jest niewinny zła! Źródłem każdego zła jest bunt wobec Pana i porzucenie swojego powołania. To przez człowieka zło wnika  we wszechświat, ale też przez człowieka, jego wybory, do tego wszechświata może spływać dobro. Aby przełamać opór Nieprzyjaciela, aby zrzucić jarzmo niszczycielskiej okupacji, Bóg musiał stać się Człowiekiem - w inny sposób Bóg, "Inny, lecz nigdy Obcy", nie mógł odwrócić zniszczenia, a dziś my, Jego Ludzie, tworzymy swoisty ruch oporu, państwo podziemne. 

Ford Madox Brown. Jezus obmywa stopy Piotra (1852-56)
Tate Gallery, Londyn.

I wszędzie tam, gdzie Człowiek otwiera swoje serce na Boga, tam spływa światło, rozjaśnia się mrok, spada z trony Uzurpator, a na czole człowieka pojawia się jego namiestnikowska korona. Wraca właściwy porządek rzeczy, który objawi się w całej pełni w Dniu Pańskim, gdy Chrystus tryumfalnie proklamuje pełnię Jego Królestwa.

Błogosławionych Świąt Wielkiej Nocy! Samego dobra, które spływa z Krzyża! Nowego życia, które zaczyna się na kamieniu Bożego Grobu!

_________________________

* Teodycea to gałąź teologii zajmująca się problemem: jak pogodzić istnienie dobrego, miłosiernego Boga z istnieniem zła.

** Jakże ubogi jest nasz język. Może język aniołów wyraziłby tę prawdę naprawdę adekwatnie. Jesteśmy my i to, co nas otacza. Istniejemy i świat istnieje. A Bóg przekracza wszystko, co możemy powiedzieć. Jest pustka tam, gdzie zaczyna się ludzki opis Boga. Wszystko, co możemy powiedzieć o Bogu to to, co powiedział o Sobie, co czyni wobec nas Jego Syn, Mesjasz Jeszua, Chrystus Jezus.

*** Być może nie jesteśmy sami we wszechświecie. Może w jego głębinach żyją inne rozumne zamierzone przez Boga? Dobra Nowina tego nie wyklucza. A rozwija ten temat C. S. Lewis w swojej Trylogii międzyplanetarnej.

12/52 J.R.R. Tolkien, O baśniach

Na początku Stwórca dał istnienie człowiekowi i stworzył go twórcą - na Swoje podobieństwo. Człowiek jest zatem wtór-stwórcą, subkreatorem, a jednym z jego najważniejszych powołań jest tworzenie sztuki. W ten sposób człowiek odpowiada na dar i upodabnia się do swojego Ojca.

Ludzka inwencja jest wielką tajemnicą. Wcielony umysł, język i opowieść liczą sobie w naszym świecie tyle samo lat. Fantazja to naturalny aspekt ludzkich działań.

Spośród wszystkich dziedzin ludzkiej "wtór-stwórczości", ludzkiej twórczości najbardziej boska jest literatura i poezja, bo jej materią jest słowo i ludzka wyobraźnia. Nie ograniczają jej ramy obrazu, krawędzie rzeźby, linie notacji muzycznych. A w dziedzinie literatury i poezji najszlachetniejsze jest tworzenie opowieści fantastycznych, kreacja nowych wszechświatów, tworzenie mitów i baśni. Jest to niezwykły kunszt, który czyni dziwne rzeczy ze światem, łącząc na nowy sposób rzeczowniki z czasownikami. W ten sposób człowiek tworzy i eksploruje Krainę Wyobraźni, Królestwo Czarów, Niebezpieczne Królestwo - Faërie. Nie sposób go pochwycić w sieć słów - można go za to doświadczyć. I żadne zaklęcie w Królestwie Czarów nie ma większej mocy niż przymiotnik, który jest tak stymulujący dla ludzkiego umysłu... Oczywiście mitologia i baśń mogą być skażone i chore, jak każdy twór upadłego człowieka. Ale prawdą jest, że ludzka inwencja i ludzka fantazja te dary Stwórcy - mogą tchnąć życie w najbardziej fantastyczne wizje. Na tym polega dobra literatura i prawdziwa sztuka. I pamiętajmy - baśnie i mity to opowieści dla człowieka w każdym wieku, a nie tylko dla dzieci! Bo baśnie i mity oferują nam fantazję, uzdrowienie, ucieczkę i pociechę, a więc wszystko to, co jest bardziej potrzebne dorosłym niż dzieciom.

Najciekawsze mity i baśnie opowiadają o odwiedzinach człowieka w Niebezpiecznym Królestwie. Zaspokajają one naszą pierwotną potrzebę zbadania głębin czasu i przestrzeni oraz potrzebę poczucia wspólnoty z pozostałymi żywymi stworzeniami. Cechą tych opowieści jest wytworzenie wrażenia fascynującej obcości i dziwności. Jest to wielka sztuka, bo bardzo bardzo trudno jest stworzyć w fantazji coś nowego, co cechuje wewnętrzna spójność, która jest znamieniem rzeczywistości.

Mniejszą siłę mają opowieści, które tylko wykorzystują fantazję dla celów satyry, dydaktyki bajek, opisu marzeń sennych w opowieściach onirycznych. W prawdziwym micie i baśni ważne jest to, żeby w naszym umyśle zaistniała imitacja prawdy, żeby walor artystyczny tej opowieści, jej spójność i piękno tworzyły efekt "zawieszenia niewiary". I żeby posiadały spójny, przekonujący system etyczny, który przystaje do systemu etycznego, ważnego dla twórcy.

Być może w wyniku upadku człowieka boska religia i ludzka mitologia/fantastyczność rozdzieliły się, a teraz powoli, na ślepo, przez labirynt błędów i zamieszanie zdążają do ponownego zjednoczenia. Fantazja nie jest bowiem jakimś niepotrzebnym dodatkiem do naszej osobowości. Ona pomaga nam w leczeniu relacji z Bogiem, odnawianiu naszego związku z prawdą, jest ucieczką, gdy życie staje się zbyt ciężkie i pocieszeniem, gdy daje nam siłę do powrotu do rzeczywistości i stawienia czoła złym okolicznościom.

W konkluzji wykładu okazuje się, że nasze fantazje literackie mogą być małymi ewangeliami, "dobrymi nowinami". Że mają znaczenie z punktu widzenia Wielkiej Dobrej Nowiny, którą jest historia zbawienia wszystkich ludzi przez Jezusa Chrystusa, naszego Boga. Ewangelia ich nie znosi, ale uświęca wszędzie tam, gdzie nasze fantazje mają dobre zakończenie. W ten sposób Tolkien w swojej książce O baśniach wpisuje naszą inwencję w plan zbawienia i tworzy piękną teologię dzieła literackiego.

Książka jest cieniutka, a jest jak głęboka studnia, z której można czerpać garściami. Daje prawdziwe pocieszenie i pomaga nam uwierzyć, że nasza sztuka ma wielkie znaczenie z punktu widzenia spraw ostatecznych. Czytam ją od lat i ciągle coś nowego odkrywam.

Lubię w tej książce takie złote dygresje - tak bardzo typowe dla Tolkiena. Na str. 13 pisze, że w Anglii w sztuce wciąż powraca miłość do delikatności i finezji, a wyobraźnia kieruje się ku temu, co filigranowe i drobne. Na str. 14 nawiązuje do teorii Nansena, że nazwa Brazylii pokrewna jest celtyckiej krainie nieśmiertelnych Hy Breassail. Na str. 25 Tolkien pisze, że i dla poznawania opowieści fantastycznych, i dla języka o wiele ważniejsze są ich możliwości i ich istota, a nie dzieje. Najciekawsze nie jest to, jak dana opowieść powstała, ale to, jakie znaczenie może mieć dla nas dzisiaj. Na str. 65 czytamy, że surowość i brzydota współczesnego życia europejskiego jest oznaką biologicznej niższości, skarlałej bądź niewłaściwej reakcji na środowisko.

Mój egzemplarz książki Tolkiena jest perłą kolekcji. Ma obwolutę wyhaftowaną przez Asię "Adaneth" Drzewowską: jest tam Drzewo Opowieści wg rysunku Tolkiena i inskrypcja: 

»I lifted up the branches of green trees to receive the clouds and some sang to Ilúvatar amid the wind and the rain.«

Jest też dedykacja od pana Jakuba Z. Lichańskiego, w której jest mowa o wspólnej miłości do dzieł J.R.R. Tolkiena.

11/52 Thomas Merton, Życie w listach

Thomas Merton mocno inspiruje moje chrześcijaństwo. Jego książka Nikt nie jest samotną wyspą to mój drogowskaz obok książek Jana Pawła II, Benedykta XVI, C. S. Lewisa i G. K. Chestertona. Gdy zacząłem swoje wielkopostne spotkanie z kościołem dominikanów na Sokolskiej w Katowicach, w niedzielę przed Środą Popielcową, przed samym wejściem do kościoła spotkałem miłe panie, które sprzedawały wydawnictwa dominikańskiej oficyny wydawniczej "W drodze". I tam zobaczyłem tę cegłę! Wydana w brytyjskim stylu monumentalna praca: Thomas Merton, Życie w listach ... i fajna promocyjna cena: 25,- zł!

Merton pozostawił po sobie około dziesięć tysięcy listów! Ich wyboru i ich opracowania podjęli się William H. Shannon i Christine M. Bochen. Listy tego wielkiego myśliciela chrześcijańskiego i mistyka katolickiego, który wykraczał poza granice denominacji i tradycji religijnych, żeby spojrzeć na siebie, swoją drogę do Boga i swój katolicyzm oczami ludzi innych kultur, podzielono na rozdziały tematyczne. To bardzo wygodna metoda, bo pozwala cieszyć się tymi listami w różnych sytuacjach życiowych, przy okazji różnych przemyśleń. Mamy więc listy autobiograficzne z różnych okresów życia Mertona, mamy listy o istocie bycia mnichem i pustelnikiem, są listy Mertona jako autora książek. Ciekawa jest korespondencja tego wybitnego katolika z różnymi sławnymi pisarzami z całego świata (np. z Borysem Pasternakiem, Miłoszem, Corstésem. Bardzo lubię listy o doświadczeniu mistycznym Mertona, a trochę mniej mnie zainteresowały listy zaangażowane w walkę przeciw wojnie (bo zdaję sobie sprawę, że myśliciele antywojenni w USA byli bardzo bardzo na rękę Związkowi Radzieckiemu - widać tu dużo dobra i trochę naiwności). Bardzo ciekawe są listy poświęcone Kościołowi katolickiemu, a najbardziej mnie wciągnęły listy związane z dialogiem międzyreligijnym - można tam poznać sposób, w jaki mistyk katolicki patrzy na judaizm, islam, buddyzm, taoizm... jak odnajduje mosty łączące te wielkie tradycje. Wszystko na chwałę Bożą.

Polecam Wam książki Thomasa Mertona. Jego myśl pomaga rzucić się na głęboką wodę, w daleką i fascynującą podróż ducha.

Książka jest ładnie wydana, dobrze przetłumaczona. Uznanie dla wydawnictwa "W drodze".

10/52 Lawrence Wright, Droga do wyzwolenia, scjentologia, Hollywood i pułapki wiary

Kolejna książka, która zjawiła się w mojej kolejce lektur w sposób niespodziewany. Po prostu zauważyłem ją w księgarni i od razu wiedziałem, że tę seledynową cegłę bez żadnych ilustracji i indeksu muszę przeczytać. Nagradzany dziennikarz New Yorkera i pisarz, Lawrence Wright, wziął na swój warsztat jeden z fenomenów zjawiska, które nazywamy nowymi ruchami religijnymi - scjentologię. Religia, która jest w gruncie rzeczy systemem terapeutycznym, psychologiczną hochsztaplerką, dziełem przedziwnego człowieka, który nazywał się L. Ron Hubbard.

O Hubbardzie po raz pierwszy usłyszałem, gdy stałem się nastoletnim miłośnikiem literatury science-fiction. Hubbard był wpierw pisarzem, twórcą space operas, który tworzył głównie po II wojnie światowej. Nigdy jednak nie poznałem żadnej z jego powieści. A może tego nie pamiętam? W każdym razie Hubbard nie zatrzymał się na pisarstwie. Z inspiracji uczniów demonicznego Aleistera Crowleya, który wpłynął na wiele dzisiejszych nowych religii i pseudo-religii (satanizm, wicca, teozofię, myśl Charlesa Williamsa), Hubbard stworzył swój system filozoficzny, a później religię, którą z początku nazywał dianetyką, a potem - gdy rozwinął ją w system religijny - scjentologią. Jaka jest podstawa systemu (podobnie jak innych współczesnych demonicznych kultów, których ludzkim ojcem jest ten, który sam siebie określał apokaliptyczną Bestią, Aleister Crowley)? 

Podobnie jak w każdym anty-chrześcijańskim systemie, który oddala nas od Boga, w scjentologii chodzi o to, żeby czynić swoją własną wolę. Gdy chrześcijanie (i inni sprawiedliwi) wołają do Boga: »Bądź wola Twoja!«, Hubbard (a przed nim Crowley, czarnoksiężnicy, zwodziciele, fałszywi prorocy różnych maści aż w końcu ojciec kłamstwa - sam Nieprzyjaciel) twierdzi, że człowiek może siebie zbawić, gdy podda siebie i swój świat własnej woli. 

W książce Wrighta mamy i biografię Hubbarda (dla mnie najciekawsze w niej było to wszystko, co wiązało Hubbarda ze środowiskiem crowleyowskich okultystów w USA, które przenikało się - jak wynika z książki - ze środowiskiem amerykańskich pisarzy SF, np. Heinleinem. Widać tam fascynację Hubbarda seksem rytualnym i jego wielkie ego, które doprowadziło do tego, że sam siebie określił następcą Crowleya, biblijną Bestią, która stworzy nową światową religię; awanturnicze i kłamliwe życie Hubbarda bardzo mi się skojarzyło z filmem Aviator), i opis początków i współczesności scjentologii, i losy ważnych wyznawców tej religii (np. Toma Cruise'a oraz Johna Travolty). Książka jest świetnym reportażem, opartym na tysiącach źródeł. Myślę, że książka jest kłopotliwa dla scjentologów, którzy działają wśród najbogatszych przedstawicieli elit Zachodu, szczególnie w świecie filmu (bo też Hubbard uważał, że jego religia dosięgnie większej ilości ludzi, gdy jej ikonami staną się hollywoodzcy gwiazdorzy).

W Polsce póki co nie ma żadnego kościoła scjentologicznego. Sprawdziłem - najbliższa placówka scjentologów znajduje się w czeskiej Ostrawie. Ale Polacy migrują - a na przykład w Wielkiej Brytanii scjentolodzy są bardzo aktywni (sam dostałem w metrze ich ulotkę i widziałem w Londynie jedno z centrów "kościelnych"). Warto tę książkę przeczytać, żeby zrozumieć, jak dziś rodzą się nowe religie. I jak nie dać się oskubać z pieniędzy i duszy.

Czyta się z wypiekami na twarzy. Pięćset stron niezwykłej historii. Znowu brawo dla Wydawnictwa Czarne. Polecam.

9/52 Janusz Głowacki, Good night, Dżerzi

Jeden Głowacki pociągnął za sobą kolejnego. Rzuciłem tylko hasło, że mam niedosyt i już w poprzednią niedzielę Sławek przyniósł mi kolejną książkę. Tym razem Good night, Dżerzi. Jak powiedziała moja koleżanka: "Jeden turbozbok opisuje drugiego turbozboka". I faktycznie tak jest. Niestety, muszę powiedzieć, że moja wyobraźnia została zgwałcona i od razu chwyciłem za oczyszczającą książkę Thomasa Mertona, gdy tylko zamknąłem tylną okładkę ostatniej książki Głowackiego. Unikam pornografii. Mogę z czystym sumieniem powiedzieć, że w dorosłym życiu udało mi się uchronić przed "świerszczykami" i różową telewizją. Jestem facetem i oczywiście miło by było "pooglądać", ale zdaję sobie sprawę z ceny i konsekwencji. Dlatego unikam. Książka Głowackiego miejscami ma "sceny", które - bo to literatura - są mocniejsze od wizualnej pornografii. Długo takie rzeczy w człowieku siedzą. Dlatego skończyłem tę książkę zmieszany, smutny, wytarmoszony.

Nie mogę powiedzieć: polecam. Polecałem Wam poprzednią książkę - Z głowy. Tę czytajcie na własną odpowiedzialność - ostrzegałem w każdym razie! Good night, Dżerzi to taka nieoficjalna, ubrana w szaty beletrystyczne, biografia pisarza Jerzego Kosińskiego, który nazywany jest tutaj "Dżerzim". Znana sprawa, wzięta jakby z opowieści o Nikodemie Dyzmie. Emigrant z Polski staje się ważnym amerykańskim pisarzem, który czerpie z doświadczeń (jak się okazuje sfalsyfikowanych) Holokaustu, który staje się częścią śmietanki Nowego Jorku, który w końcu okazuje się hochsztaplerem i kończy marnie. Przerażające sceny z życia elit, które znudzone mocą swej władzy i dobrobytem schodzą na dna piekieł wyuzdania i sadomasochizmu. Turbozbok o turbozboku. A jednocześnie wartka akcja, eksperymentalna struktura powieści, która przypomina reportaż przetykany wspomnieniami, scenami z tworzonego w powieści filmu o Kosińskim, świetny język. 

Dobrze napisana powieść, która nie buduje czytelnika.

Jak rozmieścić ramki

Dzięki nieocenionemu Fejsowi i nieocenionym wpisom Wroobla. Porada dotyczącą rozmieszczenia ramek na ścianie i półkach. Enjoy!

Świadomy swojej wolności i odpowiedzialności

»(...) chrześcijaństwo jest zasadniczo humanistyczne w tym sensie, że jego głównym zadaniem jest uzdolnić człowieka do tego, by osiągnął swoje przeznaczenie, by odnalazł siebie, by był sobą; by stał się osobą, którą został uczyniony, by się stać. Człowiek ma być pomocnikiem Boga w dziele stwarzania samego siebie. Dei adiutores sumus. Zbawienie nie jest czymś biernym. Nie jest to też wchłonięcie człowieka w pewien rodzaj nieistnienia przed obliczem Boga. To wyniesienie i ubóstwienie wolności człowieka. A życie chrześcijańskie domaga się, by człowiek był w pełni świadomy swojej wolności i odpowiedzialności, którą ona zakłada (...)«

Thomas Merton, "Życie w listach", str. 386

8/52 Janusz Głowacki, Z głowy

Janusza Głowackiego znałem tylko z telewizji, z jego opowieści o życiu na Manhattanie. Dzięki mojej wymianie kulturalnej ze sportami walki w tle (to znaczy, dzięki temu, że mój trener czyta dobrą literaturę, sam pisze i do tego zgodził się, żebyśmy wymieniali się książkami podczas naszych treningów kick boxingu albo akrobatyki) poznałem jedną z jego najlepszych książek - "Z głowy". Ta 270-stronicowa autobiografia zaciekawi każdego, kto trochę siedzi w polskiej historii najnowszej, w naszej współczesnej literaturze, a także interesuje się losami naszych rodaków na emigracji. Świetny naturalny język, wszystko pisane ze swadą, z okropną ironią i cynizmem (których normalnie nie lubię, a które tutaj bawią). Barwny opis życia świata artystycznego w PRL-u, ciekawe szczegóły z życia Himilsbacha i Maklakiewicza, Andrzejewskiego i Iwaszkiewicza. Genialne są opisy Nowego Jorku, jego elit i jego biedoty. Każdy człowiek u Głowackiego jest postacią z krwi i kości - kolorową postacią swoistego dramatu.

I dlatego dziś pożyczyłem od Sławka "Good night, Dżerzi", Głowackiego. Nie chcę się jeszcze żegnać z tym światem, z tym językiem, z tą wrażliwością.

Odświeżenie znaczeń

»Dlatego dialog międzyreligijny jest tak ważny. Nie chodzi o to, że oni uczą nas czegoś zupełnie nowego, natomiast mogą powiedzieć znane nam prawdy w sposób, który pobudzi nas tak, jak nie potrafiło nas pobudzić nasze słownictwo. Czasami wciąż mówimy te same rzeczy (...) i tracimy wagę słów, ich głębię. Kiedy usłyszymy te same treści powiedziane innymi słowami, z innej perspektywy, pomyślimy: "Dlaczego nikt mi tego nie powiedział wcześniej?". Słyszeliśmy o tym wcześniej, ale teraz widzimy to w nowym świetle.«

O. Robert Kennedy SJ w filmie "Jezus i Budda, tradycje praktykowania"

Wizualny słownik dobrych manier

Takie zdjęcie znalazłem na Facebooku. Przyda się Wam i mnie. A przy okazji lekcja języka Shakespeare'a i Jasia Fasoli.

7/52 Hugh Laurie, Sprzedawca broni

W ramach wymiany lektur z moją dobrą znajomą, Majką, na tegoroczną siódemkę wybrałem Sprzedawcę broni Hugha Lauriego (ten autor to jednocześnie aktor, znany jako Dr House. Napisał jedną książkę, ale jaka to książka!). Już kiedyś Maja pożyczyła mi Maga Johna Fowlesa. Ufam jej gustowi. I nie zawiodłem się. Piszę z mojego smartfona, więc recenzja będzie krótka (laptop w serwisie - jego los jest nieznany). Mamy oto inteligentny kryminał z wielką polityką w tle. Mamy spisek, demaskację mechanizmów, które mają poruszać koła tego świata. Ale jest jednocześnie "beczka śmiechu", bo angielski humor Lauriego co chwila zrzucał mnie z krzesła, kanapy i fotela autokarowego na ziemię, gdzie wiłem się w radosnych spazmach. Czytanie tej książki to prawdziwa przyjemność, zwłaszcza że miałem okazję czytać jej londyńską akcję w londyńskich pubach i starbuniach. Polecam!

Czytajmy więcej!

Zamiast puszyć się i chwalić, jacy to jako Polacy jesteśmy wielcy i wspaniali, zabierzmy się za rozwój czytelnictwa, bo jak widać na mapie naszej kultury nie obalą islamiści ani masoni, żadni Rosjanie czy cykliści - tylko my sami. I to nie jest naprawdę żaden spisek!

Ja teraz czytam Sprzedawcę broni Hugha Lauriego (ładnie mi się skomponuje z pobytem w Anglii i Walii, dokąd wyruszam jutro), Listy z Rzymu Zbigniewa Kadłubka (za granicą będzie mi cieplej na sercu czytając, że inny Ślązak też tęskni za ziemią ojczystą) oraz O baśniach J. R. R. Tolkiena (bo tę książkę warto sobie często przypominać).

Krem brokułowy według Gwiazdeczki

Jadłem wczoraj u Justy, mojej camará Gwiazdeczki (Estrelinhaaaa!), przepyszny krem brokułowy z grzankami i słonecznikiem. I postanowiłem zabrać się sam po raz pierwszy w życiu za własną zupkę. Mam właśnie przepis Justynki, mam książkę Jamiego Olivera pt. Każdy może gotować i zabieram się do pracy.

1. Gotujesz jarzyny - co akurat masz i lubisz. Na przykład brokuła, marchewki, pietruszkę, por, seler. Można dodać troszeczkę soli. Gotujemy aż wszystko zmięknie.

2. Odcedzasz i dodajesz troszkę mleka, żeby warzywa się z nim podgotowały.

3. Następnie wrzucasz po kolei do blendera warzywa, dodajesz kostke albo 1,5 rosołku z kurczaka z Knorra (lub innego knura); do tego pieprz ziołowy, zioła prowansalskie; można też trochę papryki czerwonej, czosnek granulowany. I robisz krem.

4. Do gotowego kremu dosypujesz ziarna słonecznika, który może być trochę podpieczony na patelni. Mogą być też grzanki.

Dodałem imbir i pali, bardzo pali. Ale jest pysznie i bardzo zdrowo!

Smacznego!